Dominic Bouvet to nowy Partner Cushman & Wakefield. Jest ekspertem rynku nieruchomości handlowo-rozrywkowych. Do jego obowiązków będzie należała rozbudowa transgranicznego działu powierzchni handlowych oraz poszerzenie oferty usług dla sektora nieruchomości rozrywkowych w regionie EMEA.
Dominic Bouvet, obecnie jeszcze związany z JLL, latem tego roku obejmie funkcję dyrektora transgranicznego działu usług dla sektora nieruchomości rozrywkowo-handlowych w regionie EMEA w Cushman & Wakefield.
Pod zabudowę mieszkaniową coraz częściej wykorzystywane są grunty poprzemysłowe. Często są znakomicie położone, ale potencjalnie mogą się okazać niebezpieczne ze względu na możliwe zanieczyszczenia chemiczne gruntu. Klienci szukający mieszkań nie mają jednak świadomości, jak ważne są to kwestie. Tylko co piąty pyta o to dewelopera.
Z badania „O co pytają Polacy, kupując mieszkanie”, przeprowadzonego przez agencję SW Research w ramach kampanii „Gruntownie badamy zanim zamieszkamy”, wynika, że 85 proc. osób, które kupują mieszkanie, sprawdza informacje o deweloperze. Najczęściej sprawdzamy opinie klientów, którzy korzystali z oferty dewelopera (67 proc.), aktualnie prowadzone inwestycje (61 proc.) oraz aktualności ze strony internetowej (59 proc.). Tylko co piąty był zainteresowany tym, czy deweloper badał zanieczyszczenia powierzchni ziemi.
– Ludzie wiedzą o smogu, pytają o stan zanieczyszczenia powietrza, ale o zanieczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego już nie. Z przeprowadzonych badań wynika, że około 2/3 osób, które w ostatnim czasie nabyły nieruchomość, pytało o kwestie związane z ochroną środowiska, natomiast z tej grupy 70 proc. pytało o zanieczyszczenie powietrza lub natężenie hałasu, 40 proc. o zanieczyszczenia gruntu, a ok. 35 proc. o zanieczyszczenia wód podziemnych – mówi Kamil Ciepiela, kierownik Działu Remediacji w Menard Polska..
Blisko 60 proc. badanych uważa, że badania gruntu to istotny czynnik przy podejmowaniu decyzji o zakupie nieruchomości. Wiele osób nie interesuje się jednak tą kwestią, bo nie wiedzą, że takie badania w ogóle istnieją. Dla 21 proc. osób, które kupiły nieruchomość, i 45 proc. planujących zakup, ważniejsze były inne czynniki. Część była zaś przekonana, że takie badania są obowiązkowe.
Świadomość osób kupujących nieruchomości chcą podnieść inicjatorzy kampanii „Gruntownie badamy, zanim zamieszkamy”. Ma ona podkreślić wagę badań czystości gruntu, na jakim stanie dana nieruchomość. Na stronie internetowej kampanii dostępna jest checklista zawierająca pytania, które osoby zainteresowane zakupem mieszkania powinny zadać deweloperowi lub pośrednikowi.
– W gruncie mogą występować dwa typy zanieczyszczeń: metale ciężkie i związki organiczne. Wśród związków organicznych możemy wyróżnić fenol, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne czy chociażby zanieczyszczenia z grupy BTX, czyli benzen, toluen, etylobenzen, ksylen – wymienia dr inż. Ewa Kret z Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie.
Przy zakupie gruntu niewiedza dotycząca zanieczyszczeń może też nieść ze sobą konsekwencje finansowe i prawne. Zgodnie z przepisami to na właścicielu spoczywa obowiązek remediacji, czyli usunięcia szkodliwych substancji i przywrócenia stanu sprzed skażenia. To zaś wiąże się z określonymi kosztami.
Newseria Biznes
Inwestycje w nieruchomości komercyjne w 2017 roku utrzymywały się na wysokim poziomie. Dzięki niezwykle intensywnemu ostatniemu kwartałowi, kiedy zawarto transakcje opiewające na 2,5 miliarda euro, całkowity wolumen inwestycyjny w 2017 przekroczył 5 miliardów euro, tym samym zbliżył się do rekordowego wyniku z 2006 roku.
Co więcej, rynek nie zwalnia tempa, gdyż od początku 2018 roku zawarto już transakcje o wartości 1,2 miliarda euro. Szczegółowa analiza rynku w 2017 roku oraz prognozy na rok 2018 prezentowane są w raporcie „Poland Investment MarketView 2017” przygotowanym przez ekspertów CBRE.
Etap dojrzałości jaki osiągnął rynek nieruchomości w Polsce sprawia, iż wzrasta popyt na transakcje fuzji i przejęć. Ponad 55% całkowitego wolumenu w 2017 dotyczyło transakcji portfelowych, co stanowiło rekordowy udział tego typu transakcji w historii polskiego rynku. Największe transakcje portfelowe jakie miały miejsce w zeszłym roku dotyczyły nabycia nieruchomości Griffin Premium RE przez Globalworth RE, sprzedaży portfolio nieruchomości handlowych IKEA firmie Pradera oraz nabycia portfolio Fashion House przez DAWM.
Zmienia się również kraj pochodzenia kapitału napływającego do Polski. Nie dominują już amerykańscy inwestorzy, których transakcje stanowiły 11% całkowitego wolumenu w 2017 roku. Na uwagę zasługuje przede wszystkim kapitał południowoafrykański, który brał udział w 20% zawartych transakcji oraz niemiecki z 18% udziałem w rynku. Bardzo aktywni okazali się również inwestorzy z Chin, którzy zawarli transakcje stanowiące 15% całkowitego wolumenu.
Zainteresowaniem inwestorów cieszą się wszystkie sektory, z rynkiem handlowym na czele (43% udziału na rynku). Oprócz dużych transakcji portfelowych największe transakcje jakie miały miejsce w tym sektorze to sprzedaż centrum handlowego Magnolia we Wrocławiu oraz Galerii Słonecznej w Radomiu. Duży udziału w rynku odnotował również sektor biurowy, w którym zawarto transakcje na poziomie 1,5 miliarda euro, co stanowi 31% udziału w rynku. Aktywność na rynku przemysłowo-logistycznym została zdominowana przez jedną paneuropejską transakcję portfelową, która stanowiła 81% całkowitego wolumenu w tym sektorze.
Warto zauważyć, iż największy wzrost zainteresowania odnotowano na rynku hotelowym, gdzie aktywność inwestycyjna osiągnęła najwyższy w historii poziom 0,35 miliarda euro. Rośnie również zainteresowanie inwestorów alternatywnymi aktywami – odnotowano pierwsze transakcje w sektorze PRS (Private Rented Sector), z czego największa to nabycie 72 apartamentów w Złota 44 Tower przez Catella Wohnen.
Obecną sytuację na rynku inwestycyjnym w Polsce komentuje Przemysław Felicki, Dyrektor, Dział Rynków Kapitałowych, CBRE:
„Rok 2017 był intensywny zarówno pod względem inwestycyjnym, jak i wdrażanych zmian politycznych, które niewątpliwie mogą wpłynąć na zmianę sytuacji na rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce. Wśród najczęściej omawianych i najbardziej kontrowersyjnych tematów znajduje się przede wszystkim obowiązujący już zakaz handlu w niedziele. Duże zainteresowanie rynku budzi również wciąż dopracowywana ustawa o REIT-ach, czy też obowiązująca już ustawa o zmianie ustawy o CIT i PIT. Mamy nadzieję, że rynek szybko dostosuje się do zachodzących zmian, a silna pozycja ekonomiczna Polski pomoże jej zmierzyć się z zaistniałymi wyzwaniami i nie zakłóci dalszego tempa rozwoju.”
Stopy kapitalizacji wciąż utrzymują tendencję zniżkową w praktycznie wszystkich sektorach. Dla najlepszych budynków biurowych w Warszawie są obecnie szacowane na poziomie 5,20%, spadły również na rynku powierzchni handlowych do poziomu 5,15%, podczas gdy na rynku magazynowym utrzymują się na poziomie 6%. Stopy kapitalizacji w Polsce, pomimo iż na historycznie niskich poziomach, nadal są relatywnie atrakcyjne w porównaniu do rynków Europy zachodniej i spodziewamy się ich dalszej kompresji w 2018.
informacja prasowa CBRE
Powstający na warszawskiej Ochocie biurowiec Equator IV pozyskał nowego najemcę z sektora profesjonalnych usług dla biznesu. Z początkiem września br. do nieruchomości położonej przy Alejach Jerozolimskich 100 wprowadzi się firma Inoffice Group działająca na warszawskim rynku branży biur serwisowanych. W biurowcu należącym do firmy Karimpol nowy najemca zajmie blisko 1.500 mkw. powierzchni i zagospodaruje całe 10. piętro budynku.
Inoffice Group to polska firma specjalizująca się w wynajmie biur serwisowanych, wirtualnych i sal konferencyjnych od ponad 10 lat. Dogodna lokalizacja biurowca Equator IV w biznesowej części stolicy pozwoli nowemu najemcy rozszerzać profesjonalne usługi na warszawskim rynku nieruchomości. Inoffice Group w procesie komercjalizacji reprezentowała firma Pro Value. To kolejny najemca w portfolio Equtora IV. Firma Karimpol podpisała już umowę wynajmu powierzchni z klubem fitness Zdrofit, który w Equatorze IV zajmie powierzchnię 1.662 mkw. na dwóch poziomach budynku i tym samym stworzy jedną z największych w Warszawie placówek należących do sieci. Komercjalizacją projektu zajmują się wspólnie firmy JLL oraz Colliers.
Equator IV to budynek klasy A o łącznej powierzchni blisko 35 tys. mkw. z czego 20 130 mkw. to powierzchnia najmu przeznaczona na biura, a 682 mkw. na parterze na część handlowo-usługową oraz stołówkę. Jest to czwarty biurowiec znajdujący się w ciągu kompleksu przy Al. Jerozolimskich i ósma inwestycja Grupy Karimpol w Warszawie. W biurowcu znajdzie się 7 wind, 226 miejsc parkingowych dla samochodów na 4 poziomach podziemnych, 78 stojaków rowerowych oraz prysznice i szatnie dla rowerzystów. Dodatkowo przed budynkiem będzie dostępnych 40 miejsc dla samochodów. Zarówno biurowiec jak i cały teren będą w pełni przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Equator IV jest certyfikowany w systemie BREEAM na poziomie Very Good. Autorem projektu architektonicznego jest pracownia APA Wojciechowski.
EQUATOR IV w liczbach:
7 wind
Od kilkunastu tysięcy złotych za metr kwadratowy w górę – tyle się płaci za luksus mieszkaniowym po polsku. Górna granica może być ustanowiona naprawdę bardzo wysoko, co pokazał przykład Złotej 44 w Warszawie, gdzie za jeden apartament klient zapłacił 11 mln zł, po 46 tysięcy zł za metr kwadratowy!
Coraz wyższe transakcje, coraz lepsze wyniki, coraz więcej inwestycji. Polski rynek nieruchomości luksusowych nabiera rozpędu. Przybywa realizacji z najwyższej półki, co więcej – luksusowe apartamenty, zabytkowe odrestaurowane pałace, kamienice, dwory, mieszkania o podwyższonym standardzie – coraz lepiej się sprzedają. Inwestorzy widzą w takich obiektach pewną lokatę kapitału.
Nie bez znaczenia jest fakt, że apartamenty w zabytkowych kamienicach, czy nowych obiektach na rynku pierwotnym dają możliwość zarabiania na wynajmie, czy też w segmencie hotelowo – noclegowym. Obie te formy pozwalają godziwie zarobić. Obecnie zyskowność najmu mieszkań szacuje się na około 5 – 6 proc. w największych miastach. Jeśli chodzi o segment hotelowy, apartamenty w systemie condo kuszą inwestorów zwrotami rzędu 8 proc. Generalnie – zakupy pod działalność hotelową zyskują coraz większe uznanie inwestorów. Obecnie ten rynek jest w fazie silnego wzrostu, Polska przyciąga coraz więcej turystów, a wyniki branży hotelarskiej szybko rosną.
Nic więc dziwnego, że apartamenty w Polsce sprzedają się coraz lepiej. Wg REAS w trzech pierwszych kwartałach 2017 w pięciu badanych miastach – w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Trójmieście i Poznaniu – wartość sprzedaży w segmencie apartamentów wyniosła (w trzech kwartałach 2017 roku) 222 mln zł. Był to lepszy wynik niż w całym 2016 roku.
Nie bez znaczenia jest tu fakt, że coraz więcej ludzi na nieruchomości luksusowe po prostu stać. Takie wnioski wypływają m.in. z ostatniego raportu firmy KPMG o rynku dóbr luksusowych w Polsce. Wynika z niego, że ogólna kondycja finansowa Polaków się poprawia. Wg twórców raportu liczba zamożnych Polaków (o dochodzie brutto powyżej 7,1 tys. zł) w minionych 12 miesiącach wyniosła ponad 1,1 mln osób i zwiększyła się rok do roku o ponad 60 tys. Wśród tej grupy 164 tys. podatników osiągnęło miesięczny dochód brutto powyżej 20 tys. zł, w tym 42 tys. Polaków – powyżej 50 tys. zł. Autorzy badania prognozują, że liczba dobrze sytuowanych obywateli wyniesie w 2020 roku nawet 1,4 mln.
Od kilkunastu tysięcy zł w górę
Zanim powiemy o cenach apartamentów należy poczynić ważne rozróżnienie. Segment Premium można podzielić na „podgrupy”. Stosowana przez REAS typologia to 1) mieszkania o podwyższonym standardzie 2) apartamenty, a więc po prostu duże wygodne nieruchomości o wysokiej jakości wykończenia standardzie 3) apartamenty luksusowe – czyli najnowocześniejsze najbardziej prestiżowe nieruchomości luksusowe o klasie światowej. Mamy tu na myśli projekty naprawdę unikalne takie jak choćby Złota 44, Cosmopolitan, Ovo Wrocław, Sky Tower itp.
Jeśli posłużyć się tą typologią to z danych WGN wynika, że za podwyższony standard w miastach regionalnych płaci się do 10 tys. zł. Powyżej tej kwoty można zacząć mówić o apartamentach, natomiast luksus z absolutnie najwyższej półki będzie kosztował minimum 18 – 20 tys. zł, a górna granica – co pokazał przykład Złotej 44 – może być ustanowiona naprawdę bardzo wysoko.
Z danych analityków WGN wynika, że rynku wtórnym najdroższe są dwa typy nieruchomości luksusowych: 1) nowe, kilkuletnie apartamentowce z cenami nawet powyżej 20 tys. zł/mkw. za najbardziej prestiżowe realizacje (przykładowo: tyle kosztują nowe apartamenty w kurortach nadmorskich, czy na rynku wtórnym w wieżowcu Sea Towers w Gdyni) oraz 2) nieruchomości starsze, zabytkowe, historyczne – świetnie zlokalizowane, na starówkach dużych miast, przy głównych ulicach handlowych itp. Przykładem może być tu jeden z apartamentów przy płycie wrocławskiego Rynku wyceniony na 14 tys. zł/mkw.
Bogacenie się Polaków i dobra koniunktura to nie jedyne czynniki, które „nakręcają” rynek mieszkaniowego luksusu. Z danych analityków wynika, że takie, bardzo drogie nieruchomości – świetnie zlokalizowane, prestiżowe i o bardzo wysokim standardzie – są znacznie bardziej odporne na wahania koniunktury i przeceny. Tak było również po pęknięciu bańki cenowej z lat 2006 – 2008, gdy rynek mieszkaniowy notował spadki rzędu kilkudziesięciu procent, natomiast świetnie zlokalizowane, prestiżowe obiekty trzymały ceny. Przykładem może być Wrocław, gdzie przecena wyniosła około 30 proc., tymczasem za mieszkania w kamienicach bezpośrednio przy Rynku płaciło się nadal powyżej 10 tys. zł/mkw. Stawki na tym poziomie utrzymały się do dziś.
Marcin Moneta – komercja24
2,4 mln seniorów pobiera emeryturę w formie gotówki. Coraz więcej emerytów korzysta jednak z rachunków bankowych. Przelew emerytury na konto jest bezpieczny. Banki doceniają emerytów jako klientów i coraz częściej przygotowują ofertę dopasowaną do ich potrzeb. Tym bardziej że seniorzy, mając stałe źródło dochodów, są stabilną i lojalna grupą klientów, śmiało sięgającą po nowe instrumenty płatnicze jak np. karty zbliżeniowe.
– Już 70 proc. naszych emerytów i rencistów otrzymuje świadczenie na konto bankowe. Oznacza to, że ponad 2,4 miliona dostaje je za pośrednictwem Poczty Polskiej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych od lat współpracuje z instytucjami finansowymi i bankami, żeby zmniejszyć liczbę osób pobierających emeryturę w gotówce. Staramy się przekonać naszych klientów, że oferty bankowe są korzystne i dają wiele możliwości – podkreśla w rozmowie z agencją informacyjną Newseria Biznes Justyna Galbarczyk z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Wskaźnik ubankowienia seniorów rośnie. Z danych NBP wynika, że 57 proc. osób powyżej 59 roku życia ma konto w banku. ZUS przelewa emerytury na konto ponad 7 proc. seniorów (w 2005 roku – 44,5 proc., a w 2012 – 59 proc).
ZUS walczy z wykluczeniem cyfrowym i finansowym seniorów zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej. Dlatego wspólnie z komercyjnymi bankami przygotowuje oferty, które mają zachęcić seniorów do zakładania kont bankowych.
– Niekorzystanie dzisiaj z kont bankowych i obrotu bezgotówkowego może sprawić, że będzie nam coraz trudniej posługiwać się systemami informatycznymi i prostymi smartfonami, żeby dokonywać płatności – przekonuje Krystyna Majerczyk-Żabówka z Krajowego Związku Banków Spółdzielczych.
Banki coraz częściej dostosowują swoją ofertę do osób starszych. Emeryci mają zazwyczaj dobrą historię kredytową, stałe źródło dochodów, a jeśli zaciągają pożyczki, to terminowo je spłacają. Rośnie więc liczba banków, które oferują konta dla osób starszych.
Newseria Biznes
Nowy najemca w Gemini Park Bielsko – Biała. Do centrum handlowego dołączyła czeska firma Tescoma, producent akcesoriów kuchennych. Tescoma jest obecna na rynkach 100 krajów na całym świecie. Salon w Gemini Park zostanie otwarty na koniec lutego.
Centrum Handlowo-Rozrywkowe Gemini Park Bielsko-Biała znajduje się w południowej części miasta, pomiędzy ulicami Partyzantów, Żywiecką i Bora Komorowskiego. Po rozbudowie powierzchnia obiektu sięga obecnie 40 tys. mkw. GLA. Centrum oferuje 120 lokali handlowo-usługowych.
Centrum handlowe Atrium Promenada konsekwentnie poszerza strefę rozrywki dla najmłodszych i ich rodziców. Działająca od listopada Alejka Ciekawostek, biegnąca wzdłuż głównego pasażu, uczy i bawi całe rodziny. Ten oryginalny projekt został wzbogacony o kolejne atrakcje edukacyjne.
Inspirowane kultową opowieścią „Mary Poppins” kamieniczki, które tworzą Alejkę Ciekawostek, zyskały takie atrakcje, jak popularna gra w kółko i krzyżyk, gry pamięciowe, mandale do kolorowania z wizerunkami różnych gatunków ryb, zegary ze wskazówkami do nauki, czy węzły i sznury, które pozwolą opanować sztukę ich wiązania. Odwiedzający mogą też usłyszeć melodię zagraną na różnych instrumentach muzycznych oraz odkrywać zwyczaje innych krajów i kultur, przymierzając oraz fotografując się w oryginalnych maskach weneckich i indiańskich.
Rysunki, zdobiące kamieniczki w Alejce Ciekawostek, wykonane zostały przez znaną ilustratorkę książek dla dzieci – Kasię Cerazę.
Ostatnie zmiany legislacyjne dotyczące otwarć sklepów w niedziele oraz podatku od nieruchomości komercyjnych nie zniechęciły do inwestowania zarówno podmiotów o ugruntowanej pozycji na rynku, jak i nowych graczy. Podobnie jak w ubiegłym roku, w 2018 spodziewamy się znaczącego udziału transakcji portfelowych w całkowitym wolumenie inwestycyjnym. O aktualnym zainteresowaniu inwestorów obiektami handlowymi opowiada Jędrzej Suchowolec, Senior Advisor w firmie Cresa Polska.
Poszukiwane obiekty handlowe w dużych miastach
Ostatnie zmiany legislacyjne dotyczące otwarć sklepów w niedziele oraz podatku od nieruchomości komercyjnych nie zniechęciły do inwestowania zarówno podmiotów o ugruntowanej pozycji na rynku, jak i nowych graczy. Podobnie jak w ubiegłym roku, w 2018 spodziewamy się znaczącego udziału transakcji portfelowych w całkowitym wolumenie inwestycyjnym. O aktualnym zainteresowaniu inwestorów obiektami handlowymi opowiada Jędrzej Suchowolec, Senior Advisor w firmie Cresa Polska.
Czy polski rynek inwestycyjny nieruchomości handlowych pozostaje atrakcyjny dla zagranicznych funduszy?
Jędrzej Suchowolec, Senior Advisor w firmie Cresa Polska: Tak, nieruchomości handlowe są poszukiwane przez zagranicznych inwestorów. Utrzymujące się wysokie tempo rozwoju rynku handlowego w Polsce odzwierciedlone jest w wolumenie transakcji inwestycyjnych, który w 2017 r. utrzymał się na podobnym jak w poprzednim roku wysokim poziomie – ok. 1,9 miliarda euro. Szczególnie dużą aktywność odnotowano w drugim kwartale oraz pod koniec roku, kiedy sfinalizowane zostały transakcje za odpowiednio ponad 800 i 600 mln euro.
Sektor nieruchomości handlowych wręcz zdominował rynek transakcyjny w minionym roku, co częściowo było efektem relatywnie niewielkiej aktywności inwestycyjnej w sektorze biurowym, a także zawarciem licznych znaczących transakcji, w tym portfelowych. Należy tu wymienić sprzedaż portfela Fashion House przez Peakside do funduszu Deutsche Asset & Wealth Management za ponad 200 mln euro, sprzedaż portfela IKEA do Pradera za ponad 230 mln euro, a także nabycie portfela nieruchomości od Blackstone za około 170 mln euro. Największą pojedynczą transakcją zakupu było natomiast nabycie centrum handlowego Magnolia Park we Wrocławiu przez Union Investment za 380 milionów euro.
Jak wysoka jest rentowność nieruchomości handlowych?
Stopy kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości handlowych uległy w minionym roku kompresji do poziomu około 5.00%. W odniesieniu do 10-letnich obligacji rządowych strefy euro, których rentowność oscyluje wokół 1%, inwestycje w dobre obiekty handlowe należy uznać za atrakcyjną alternatywę lokowania środków z punktu widzenia możliwej do uzyskania stopy zwrotu i ryzyka. Na rosnące ceny centrów handlowych w Polsce ma wpływ kilka czynników: dobra sytuacja gospodarcza w naszym kraju, atrakcyjny poziom stóp kapitalizacji względem Europy Zachodniej, relatywnie niskie koszty pozyskania finansowania oraz ograniczona podaż wysokiej jakości projektów przeznaczonych na sprzedaż, która wymusza konkurencję pomiędzy inwestorami. W przypadku drugorzędnych projektów, bez określonego potencjału rozwoju, notujemy mniejsze zainteresowanie oraz mniej wyraźną kompresję stóp kapitalizacji.
Kto kupuje obiekty handlowe w Polsce?
Obiekty o dużej skali z dominującą pozycją na rynku wybierały w ubiegłym roku głównie fundusze niemieckie. Znaczną rolę odegrał także kapitał z południowej Afryki. Mogliśmy również zaobserwować debiuty na polskim rynku inwestycyjnym z udziałem podmiotów z Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Czech oraz Węgier.
Czego możemy spodziewać się w 2018 roku?
Bieżący rok zapowiada się obiecująco, ponieważ finalizowanych będzie kilka dużych transakcji, z których część planowana była początkowo na miniony rok. Spodziewamy się kontynuacji zainteresowania ze strony podmiotów południowoafrykańskich, niemieckich, a także dalszego wzrostu zainteresowania ze strony funduszy azjatyckich oraz z Europy Środkowo-Wschodniej. Na rynku obserwowana będzie konsolidacja, poprzez przejmowanie kolejnych nieruchomości przez dominujących, czołowych graczy. Najbardziej poszukiwane będą projekty atrakcyjnie zlokalizowane w głównych aglomeracjach, jednak ich ograniczona podaż może sprawić, że inwestorzy skierują swą uwagę także ku mniejszym miastom.
Połączenie kolejowe między Chengdu a Łodzią przyczyniło się do zdecydowanego wzrostu wzajemnych relacji handlowych pomiędzy Polską a Chinami. W rezultacie Polska awansowała do pierwszej dwudziestki najatrakcyjniejszych lokalizacji inwestycyjnych dla azjatyckiego kapitału – wynika z najnowszego raportu Grupy Knight Frank „New Frontiers”.
Ta nowa publikacja poświęcona jest potencjałowi inwestycyjnemu chińskiego kapitału, który przepływa przez liczne kraje i znacząco wpływa na rozwój ich gospodarek, w tym Polski.
Na potrzeby raportu eksperci Knight Frank stworzyli wskaźnik „Belt and Road Index” (w skrócie BARI), który ocenia 67 krajów uznanych jako kluczowe dla inwestycji Chin na świecie. W opracowanym przez Knight Frank rankingu Polska uplasowała się na 17. miejscu. O wysokiej pozycji zadecydowały przede wszystkim efektywność instytucji, pozwalająca inwestorom na łatwiejsze lokowania kapitału w kraju, dostępność rynku dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) oraz szybki rozwój infrastruktury.
„Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Chin w Polsce wyniosły w 2016 roku 563 miliony dolarów. Polska była największym odbiorcą chińskich BIZ wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej i ósmym w Unii Europejskiej. O roli naszego kraju świadczy chociażby pozycja Polski w grupie „16+1” skupiającej kraje regionu CEE współpracujące z Chinami. To rezultat współpracy obu krajów, która zaczęła nabierać tempa od 2013 roku, kiedy uruchomione zostało regularne kolejowe połączenie kontenerowe pomiędzy Polską a Chinami. Szacuje się, że za sprawą terminala cargo łączącego Łódź z Czengdu, wymiana handlowa pomiędzy krajami wzrosła o niemal 30%.” – komentuje Elżbieta Czerpak, Dyrektor Działu Badania Rynku, Knight Frank.
„Chińscy inwestorzy wykazują także rosnące zainteresowanie nieruchomościami w Polsce. Pierwsze przejawy aktywności chińskich inwestorów na lokalnym rynku nieruchomości komercyjnych obserwowaliśmy już kilka lat temu, kiedy Bank of China był zaangażowany w refinansowanie inwestycji w sektorze biurowym. Obecnie w Polsce obserwujemy wzmożone zainteresowanie ze strony chińskich inwestorów poszukujących w głównej mierze aktywów magazynowych, jednak inwestorzy z Kraju Środka pozostają otwarci również na inne sektory rynku. Niezwykle istotna transakcja inwestycyjna miała miejsce w IV kw. 2017 roku, kiedy China Investment Corporation zakupiło portfel magazynowy Logicor o wartości 15 miliardów dolarów. Aż 28 z 43 nieruchomości to obiekty w Polsce. Ich łączny metraż wynosi ok. 900 000 m kw., a całkowita wartość to prawie 640 milionów dolarów.” – dodaje.
Z początkiem roku 2018 w Galerii Bronowice w Krakowie otwarte zostały dwa nowe salony krakowskich marek. Kategorię usług wzmocnił Mozart Optyk z gabinetem optometrycznym, natomiast kategorię mody męskiej uzupełniła marka NEW MEN Style. Pojawiło się również dodatkowe udogodnienie dla klientów: jest nim kolejna linia komunikacji miejskiej, mająca przystanek nieopodal centrum handlowego.
Mozart Optyk to krakowska firma istniejąca na rynku od ponad 15 lat, znana z traktowania okularów jako produktu na pograniczu mody i technologii.
W nowym salonie Mozart Optyk w Galerii Bronowice, mieszczącym się na poziomie 0 i zajmującym ok. 62 m kw. powierzchni, znajduje się także gabinet korekcji wad wzroku, wyposażony w nowoczesny foropter, autorefraktrometr, tonometr oraz system wideocentracji.
Kolejną nowością w ofercie Galerii Bronowice jest salon mody męskiej NEW MEN Style. Prawie 245-metrowy salon nowego najemcy, od 25 lat zajmującego się produkcją i dystrybucją wysokogatunkowych kurtek, garniturów, koszul i krawatów, znajduje się na 1 piętrze.
Oprócz poszerzania oferty zakupowej Galeria Bronowice może pochwalić się również dodatkowym połączeniem komunikacji miejskiej. Do linii miejskich, które dotychczas zatrzymywały się na przystanku nieopodal centrum handlowego, dołączyła teraz kolejna (114), łącząca obiekt z południowo-wschodnią częścią Krakowa.
–
W 2017 r. rynek magazynowy w Polsce nie zwalniał tempa. Wysoka aktywność wśród deweloperów, którzy dostarczyli na rynek ponad 2,3 mln mkw., oraz wśród najemców, którzy wynajęli prawie 4,6 miliona mkw. pozwoliła na kolejne rekordy po obu stronach – wynika z najnowszego raportu Colliers International.
Najwięcej powierzchni magazynowej (prawie 460 tys. mkw.) trafiło na rynek warszawski. Dzięki temu na koniec roku zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej w trzech strefach tego regionu wyniosły ponad 3,5 mln mkw. Na drugim miejscu zarówno pod względem nowej podaży w 2017 roku, jak i wielkości rynku znajduje się Górny Śląsk. Po oddaniu prawie 408 tys. mkw. całkowite zasoby na koniec roku osiągnęły tu poziom ponad 2,5 mln mkw. Kolejnymi rynkami, na których deweloperzy wykazali się dużą aktywnością są: Poznań (prawie 212 tys. mkw. nowej powierzchni), Polska Centralna (około 207 tys. mkw.) oraz Wrocław (prawie 162 tys. mkw.).
Preferencje najemców
Pod względem popytu prym wśród rynków magazynowych wiodą Warszawa, gdzie najemcy wynajęli łącznie ponad 1 mln mkw. oraz Polska Centralna z podobnym wynikiem. Oba regiony odnotowały spadek pustostanów – Warszawa z poziomu 6,4% do 6,1%, region łódzki z 2% do 0,3% (najniższy w Polsce). Tuż za nimi plasuje się Górny Śląsk z wynikiem najmu prawie 940 tys. mkw. Tu także ubyło niewynajętej powierzchni.
– We wszystkich trzech regionach duży udział w popycie miały firmy z sektora e-commerce. W Polsce Centralnej najemcy z tej branży wręcz zdominowali najem powierzchni magazynowej. Na Mazowszu bardzo aktywne były także firmy dystrybucyjne, a w okolicach Katowic dodatkowo spółki produkcyjne – mówi Maciej Chmielewski, senior partner w Colliers International, dyrektor Działu Powierzchni Logistycznych i Przemysłowych.
Obecnie w budowie znajduje się ponad 1,3 miliona mkw. powierzchni magazynowej klasy A, z czego najwięcej w regionie Górnego Śląska – około 398 tys. mkw., w Warszawie – 227 tys. mkw. oraz w Polsce Centralnej – 240 tys. mkw. W 2018 r. obserwować będziemy także wzrost liczby projektów BTS (build-to-suit) czy nawet BTO (build-to-own).
Centrum handlowe Galeria Młociny w Warszawie przyjmie pierwszych gości już wiosną przyszłego roku. Zespół leasingowy Echo Investment skomponował dla mieszkańców tej części Warszawy przyciągające miejsce do rozrywki, zabawy, zaspokajania codziennych potrzeb i zakupów.
Galeria Młociny to nowe, wielofunkcyjne centrum Bielan. W przyjaznej, zielonej przestrzeni miejsce to połączy 220 sklepów i punktów usługowych, komfortowe biura, centrum medyczne, miejsca zabaw dla dzieci, klub fitness, restauracje i kawiarnie, park trampolin i pierwsze w dzielnicy wielosalowe kino.
– Na ponad rok przed otwarciem 75% powierzchni Galerii Młociny jest już wynajęte. To świetny wynik naszego zespołu. Ciekawa oferta na czele z takimi markami jak grupa Inditex, TK Maxx, H&M, C&A, Media Markt czy fitness Calypso. Doskonała komunikacja samochodowa, dostęp do metra, linii tramwajowych, autobusowych, a nawet ścieżek rowerowych – żaden projekt handlowy nie może się pochwalić tak komfortowymi możliwościami dojazdu, z których rocznie korzysta 24 mln pasażerów – chwali Szymon Mińczuk, dyrektor regionalny ds. wynajmu w Dziale Centrów Handlowych Echo Investment.
Centrum Handlowo-Biurowe Kupiec Poznański zostało otwarte w 2001 roku i jest usytuowane w samym sercu miasta Poznania. Sześciopiętrowy budynek o powierzchni 30.000 mkw, zapewnia 3 piętra powierzchni handlowej, 3 poziomy przestrzeni biurowych oraz 150 miejsc na parkingu podziemnym dla Klientów i prawie 100 Najemców.
Do głównych Najemców Kupca Poznańskiego należą: Klinika Enel – med, C&A, Biedronka, Poczta Polska, Monnari, Bialcon, Molton oraz wielu innych.
„Cieszymy się z zaufania jakim obdarzył nas Właściciel nieruchomości przekazując nam ją w zarządzanie. Zakres naszych usług związanych z obsługą obiektu obejmuje zarządzanie operacyjne, obsługę finansową jak również obsługę marketingową. W najbliższym czasie będziemy chcieli przyjrzeć się funkcjonowaniu biurowca oraz centrum handlowego i zaproponować niezbędne zmiany i optymalizacje”. – mówi Patrycja Masiarek – Dyrektor Oddziału NAI Estate Fellows w Poznaniu.
Biurowiec położony przy dworcu Zachodnim w Warszawie pozyskał siedmiu nowych najemców. Firmy z branży turystycznej, ubezpieczeniowej i HR zajmą w nim łącznie ponad 6 000 metrów kwadratowych powierzchni. Budynek jest obecnie wynajęty w 90%.
Do grona najemców West Station II dołączyły:
– Z końcem 2017 roku zbliżyliśmy się do niemal pełnego wynajęcia West Station II. To jeden z najpopularniejszych budynków w Warszawie wśród klientów, którzy chcą dysponować doskonale skomunikowanym biurem, położonym blisko centrum stolicy. Dziękujemy za ich zaufanie – mówi Karol Wyka, Country Leasing Director w HB Reavis Poland.
W West Station II mieści się 38 000 mkw. powierzchni biurowej. Budynek został oddany do użytku w sierpniu 2017 roku. Zaprojektowany przez pracownię FS&P Arcus kompleks jest wspólną inwestycją HB Reavis, PKP S.A. oraz Xcity Investment.
Vastint podpisał umowę najmu powierzchni z firmą Zdrofit, prowadzącą sieć fitness klubów na terenie Warszawy. Klub fitness planowany w kompleksie biurowy Business Garden przy Żwirki i Wigury zajmie blisko 1 000 m2. Z doskonale przygotowanego zaplecza treningowego najemcy będą mogli korzystać od połowy 2018 roku.
Karolina Pawłowska, Leasing Manager Vastint Poland mówi: „Pozyskanie tak doświadczonego partnera, jest kolejnym krokiem w tworzeniu przyjaznego środowiska pracy dla naszych najemców. Staramy się zacierać sztywny podział pomiędzy pracą i życiem prywatnym, m.in. organizując wydarzenia o charakterze sportowym w ramach naszego programu Hospitality. Są to chociażby cykliczne Bike Days, w czasie których pracownicy mogą bezpłatnie dokonać napraw i przygotować swoje rowery do sezonu, czy program bezpłatnego wynajmu rowerów Ale Jazda. W zeszłym roku wyszliśmy z inicjatywą Sportowej Soboty, proponując połączenie targu śniadaniowego ze zdrową żywnością i zajęciami ruchowymi w ogrodzie. Wkrótce nasi najemcy będą mogli korzystać z zajęć ruchowych i siłowni w nowo otwartym klubie fitness.”
Business Garden zlokalizowany jest przy jednej z głównych arterii miasta Żwirki i Wigury, w bliskiej odległości od centrum Warszawy. Dostępny w najbliższym otoczeniu projektu system komunikacji miejskiej, obejmujący SKM oraz linie autobusowe, zapewnia szybki dostęp do lokalizacji w godzinach szczytu z dowolnej części miasta.
Wielofunkcyjny kompleks tworzy siedem kameralnych budynków biurowych o łącznej powierzchni najmu 90 000 m2. Budynki posiadają certyfikat LEED Platinum.
To jedna z największych pojedynczych transakcji na polskim rynku mieszkaniowym w tym roku. Klient, który chciał pozostać anonimowy, kupił ponad 240-metrowy apartament na jednym z najwyższych pięter Złotej 44 w Warszawie.
Szczegóły transakcji, jak na przykład położenie apartamentu i jego dokładna cena, są objęte tajemnicą. Wartość inwestycji szacowana jest jednak na blisko 11 milionów złotych, a cena metra apartamentu na około 46 tys zł. W transakcji pośredniczyła agencja Skyline Real Estate.
Średnio za luksusowo wyposażony apartament w wieży wybudowanej przez BBI Development i Amstar trzeba było zapłacić w 2017 roku 30 tys. zł za mkw.
Rafał Szczepański, wiceprezes BBI Development SA, odpowiedzialny za sprzedaż apartamentów w Złotej 44, zapowiada, że 2018 rok także będzie wyjątkowy, jeśli chodzi o transakcje. – Zainteresowanie luksusowymi apartamentami w Złotej 44 jest coraz większe. Oceniamy, że 2018 rok także będzie szczególny pod względem sprzedaży apartamentów. Przewidujemy finalizację rekordowej liczby umów z indywidualnymi nabywcami – prognozuje wiceprezes Szczepański. Dodaje, że największą grupę kupujących apartamenty w Złotej 44 stanowią Polacy – głównie przedsiębiorcy, którzy przez ostatnie dwie dekady pracowali na sukces ekonomiczny.
Christopher Zeuner, Head of Europe w funduszu Amstar, zwraca uwagę, że w Polsce przybywa dobrze sytuowanych osób. – Z badań KPMG wynika, że liczba dobrze zarabiających Polaków wyniosła w 2017 roku już 1,1 miliona osób i rośnie. Tym samym przybywa chętnych na dobra luksusowe, a takie są właśnie apartamenty w Złotej 44. Poza tym preferowaną formą lokowania kapitału przez bogatych Polaków jest inwestowanie w rynek nieruchomości. 76 procent z nich – jak podaje KPMG – posiada drugie mieszkanie lub dom – wylicza Christopher Zeuner.
Niemiecki fundusz Union Investment Real Estate przejęły dwa hotele Holiday Inn w Polsce. Chodzi o Holiday Inn, który powstaje aktualnie w centrum Gdańska, na Wyspie Spichrzów. Transakcja typu forward ma być zakończona w przyszłym roku, oraz niedawno otwartego 256-pokojowego hotelu Holiday Inn przy ul. Twardej w samym centrum Warszawy. Wartość obu transakcji to około 80 mln euro.
W obu deweloperem, operatorem i sprzedającym oba obiekty jest spółka UBM. Zarządzaniem hotelami będzie się zajmować sieć IHG, właściciel marki Holiday Inn.
W styczniu 2018 roku finalnie uruchomiony został Dashboarding – system prezentacji danych, dotyczących funkcjonowania budynku biurowego. Użytkownicy i goście Silesia Business Park C w Katowicach, za pomocą specjalnego ekranu w lobby, mogą w łatwy sposób dowiedzieć się m.in. jaki jest poziom zużycia mediów w ich miejscu pracy, czy efektywnie korzystają z budynku czy też jakie udogodnienia dla pracowników przewidziane są w ramach kompleksu biurowego.
Na ekranie umieszczonym w recepcji prezentowane są kluczowe dane o bieżącym stanie budynku: poziom zużycia energii i wody, produkcji chłodu, warunki zewnętrzne, jakość powietrza, informacje o najemcach i ciekawych akcjach, prowadzonych na terenie obiektu, łączących społeczność pracowników Silesia Business Park. Dzięki temu każdy najemca ma możliwość bliższego poznania i lepszego zrozumienia swojego środowiska pracy, a także wzięcia udziału w różnego rodzaju projektach integracyjnych i warsztatach.
Przykładem jest inicjatywa „Obiad za 5km”, gdzie przejechanie 5 km na rowerze przez pracownika lub gościa oznacza jeden ufundowany obiad dla dzieci z lokalnych szkół, objętych pomocą PAH Pajacyk. Dzięki systemowi Dashboardingu uczestnicy tej akcji mogą na bieżąco śledzić wyniki rywalizacji firm, które mają usytuowane swoje biura w kompleksie Silesia Business Park.
W panelu zarządczym do Dashboardingu można decydować o kolejności i czasie wyświetlania się kolejnych plansz. Dane o najemcach i budynku są w pełni edytowalne, co oznacza, że można dodawać nowych najemców, przypisywać powierzchnie, liczbę osób. Można również modyfikować wyświetlane na dole ekranu „dobre rady”, dotyczące np. oszczędzania energii.
Projekt Dashboardingu jest wynikiem wspólnej pracy firmy doradczej Go4Energy, specjalizującej się m.in. w zarządzaniu energią oraz dewelopera biurowego Skanska Property Poland.
W którą stronę powinien pójść rynek nieruchomości senioralnych w Polsce? To ciągle nierozstrzygnięta kwestia, bo choć powstaje już kompleksowa oferta dla najstarszych, to jest ona adresowana do wąskiej niszy ludzi bogatych, nadal brakuje natomiast pomysłu na ofertę mieszkaniową dla „zwykłych” seniorów.
Branża deweloperska i ogólnie – rynek nieruchomości – będą musiały się dostosować do tendencji demograficznych, a te wskazują wyraźnie, że dziś słabnie znaczenie osób młodych – absolwentów, świeżo upieczonych pracowników na rynku mieszkaniowym, natomiast rośnie znaczenie innych grup klientów – wchodzących w wiek średni ludzi urodzonych w latach 80′ a więc w czasie drugiego powojennego boomu demograficznego, a także ludzi z pierwszego boomu powojennego.
Dane demograficzne są jednoznaczne: polskie społeczeństwo się starzeje. Z raportu GUS („Prognoza ludności na lata 2014 – 2015”) wynika, że aktualnie około 15 proc. Polaków to ludzie w wieku 65 i więcej lat, jednak liczba takich obywateli będzie szybko się zwiększać. W 2020 r. wyniesie ona już blisko 20 proc., w 2035 r. – blisko 25 proc. W połowie XXI wieku, jeśli nie uda się zahamować negatywnych tendencji, około 1/3 polskiego społeczeństwa będą stanowić seniorzy.
Szybko rośnie też liczba osób najstarszych, a więc w największym stopniu wymagających opieki. Wg Głównego Urzędu Statystycznego w 2040 r. osoby ponad osiemdziesięcioletnie będą stanowiły aż 36% zbiorowości osób starszych. W liczbach bezwzględnych będzie to ponad 3,5 mln osób.
Jaka oferta dla seniorów?
Osoby starsze z różnych względów mogą być klientami atrakcyjnymi dla firm deweloperskich i budowlanych. Są to ludzie, co prawda najczęściej niezbyt dobrze uposażeni, ale posiadający mieszkania, które można spieniężyć. Ponadto mają swoje potrzeby mieszkaniowe. Chodzi o nieruchomości tańsze w utrzymaniu i lepiej dostosowane do ich potrzeb. Weźmy przykład starszej kobiety, której mąż zmarł, dzieci się wyprowadziły „na swoje” a ona została sama w dużym i przez to drogim w utrzymaniu mieszkaniu rodzinnym. Utrzymywanie takiej nieruchomości z jej punktu widzenia może być nieracjonalne, więc może być skłonna np. ją sprzedać, by zainwestować w mniejsze mieszkanie.
Oczywiście liczą się i inne elementy – dogodna lokalizacja (np. blisko placówek medycznych), przystosowanie budynku do potrzeb niepełnosprawnych, wyposażenie w przyciski alarmowe itp.
Powinien się rozwijać rynek usług finansowych dla seniorów, który u nas jest w powijakach. Chodzi np. o odwróconą hipotekę, de facto mimo uregulowań ustawowych nieobecną w Polsce. Z drugiej strony ciężar przeprowadzenia transakcji – np. w formie zamiany mieszkań – mógłby przeprowadzić deweloper. Inna opcja, bardzo w polskich warunkach pożądana, to projekty dostosowania nieruchomości z rynku wtórnego do potrzeb seniorów. Wiele budynków – np. czteropiętrowych bloków bez wind nie nadaje się po prostu dla osób starszych. Życie w takim obiekcie może być dla nich udręką. Firmy, które specjalizują się w takich projektach, jeśli stałyby się one popularne, mogłyby liczyć na dużą koniunkturę.
Apartamenty dla bogaczy
Na razie polski rynek nieruchomości nie idzie tą drogą. Brak oferty stricte senioralnej, która nie byłaby luksusowa. Obecne realizacje z jakimi mamy do czynienia, to projekty typu domy senioralne, apartamenty senioralne itp., które oferują swoim najemcom kompleksową usługę – także medyczną, szereg udogodnień i bardzo dobre warunki – niestety są to produkty dla zamożnej niszy, z czynszami najmu takich mieszkań senioralnych wynoszącymi po kilka tysięcy złotych miesięcznie.
Firmy deweloperskie powinny szukać innej drogi, która da szansę na szybki rozwój segmentu budownictwa dla seniorów. Jest to konieczność, ponieważ ta grupa klientów systematycznie rośnie, ma swoje potrzeby mieszkaniowe i będzie zyskiwać na znaczeniu.
Marcin Moneta – komercja24
Konsorcjum firm STRABAG, TKT Engineering i Elektromontaż-Poznań rusza z budową pierwszej w Polsce fabryki silników Mercedes-Benz. Obiekt mieści się w Dolnośląskiej Strefie Aktywności Gospodarczej – S3 Jawor.
Zakład będzie produkował czterocylindrowe silniki benzynowe i wysokoprężne do samochodów osobowych Mercedes-Benz. Wyrośnie przy ul. Cukrowniczej w Jaworze.
STRABAG wybuduje największą halę na terenie nowopowstającego zakładu. Zostanie ona wykonana „pod klucz”. Wykonawca postawi też biurowiec. Łączna powierzchnia użytkowa to blisko 100 tys. mkw. Wartość inwestycji to 255 mln zł. Prace mają zostać wykonane do stycznia 2019 roku.
Sieć My Fitness Place wynajęła ponad 1500 mkw. w kompleksie luksusowych apartamentów Angel City w Krakowie. W transakcji wynajmującemu doradzała firma Colliers International.
Klub w kompleksie apartamentowym Angel City jest 12 klubem w portfolio nowo powstałej sieci fitness i 8 w Krakowie. Niewątpliwymi atutami nowego punktu jest jego lokalizacja – przy ul. Szlak 77, łatwy dostęp do komunikacji miejskiej oraz wysoki standard lokalu.
— Klub fitness w Angel City na stałe wpisał się w wizerunek kompleksu. Mieszkańcy i bywalcy tej okolicy to w przeważającej części ludzie młodzi, dla których obecność tego typu najemcy w kompleksie jest niezmiernie ważna — podkreśla Małgorzata Nowosielska z Angel Poland Group, właściciela kompleksu Angel City.
Angel City to 5 luksusowych budynków oferujących łącznie 350 mieszkań. Inwestycja zlokalizowana jest zaledwie 5 minut spacerem od Starego Miasta. Angel City jest częścią dużego urbanistycznego projektu o nazwie “Nowe Miasto”, którego zadaniem jest rewitalizacja przestrzeni wokół zabytkowego Dworca Kolejowego w Krakowie.
W minionym roku krajowy rynek powierzchni handlowych powiększył się o prawie 500 tys. m kw., co w porównaniu ze średnią z ostatniej dekady – wynoszącą nieco ponad 660 tys. m kw. rocznie – wskazuje na znaczące spowolnienie przyrostu podaży. Autorzy raportu „At a Glance, Modern Retail Market in Poland. Q4 2017” z jednej strony zwracają uwagę na zmniejszającą się chłonność rynku, a z drugiej na rosnącą dynamikę zmian w nowoczesnym handlu.
14,2 mln m kw. – tyle szacunkowo wynosił łączny wolumen nowoczesnej powierzchni handlowej nad Wisłą na koniec ubiegłego roku, z czego 73 proc. przypadało na format tradycyjnych centrów handlowych. 360 tys. m kw. dostarczonej nowoczesnej powierzchni handlowej – tradycyjne formaty centrów, parki handlowe i centra wyprzedażowe – usytuowane były w 13 nowych oraz 10 rozbudowanych projektach. Dodatkowe 88 tys. m kw. to efekt uruchomienia nowych, dużych sklepów z branży DIY, akcesoriów sportowych oraz pawilonów z meblami i wyposażeniem wnętrz, reprezentujących sektor wolnostojących magazynów handlowych.
Silny wpływ na ubiegłoroczny wynik miał ostatni kwartał, który przyniósł otwarcia dużych centrów w miastach o znaczeniu regionalnym. Obiekty o zbliżonej powierzchni (64 tys. m kw.) rozpoczęły działalność w Warszawie – Galeria Północna – i w stolicy Dolnego Śląska – Wroclavia. Nieco mniejszych rozmiarów krakowska Serenada – 42 tys. mkw. – otworzyła podwoje w ostatnich dniach października w Krakowie. Pierwszy tego typu obiekt w północnej części Krakowa w ciągu pierwszych dwóch miesięcy odwiedziło ponad 2,3 mln osób.
Motorem napędowym były także projekty, które pojawiły się na mapach małych miast regionalnych, co konsekwentnie pokazuje, jak ważną rolę tego typu obiekty odgrywają zarówno w strategiach deweloperów, jak i planach sieci handlowych. Autorzy raportu z BNP Paribas Real Estate Poland wskazują, że na koniec grudnia już 18 proc. całkowitej podaży powierzchni handlowej przypadała na miasta o populacji mniejszej niż 100 tys. mieszkańców. Analitycy prognozują, że w najbliższych kwartałach trend ten będzie nabierał znaczenia.
15 proc. ubiegłorocznej podaży przypadło na rozbudowy istniejących obiektów, zarówno w miastach regionalnych – jak należące do EPP centrum handlowe Galaxy w Szczecinie – oraz mniejszych miastach – Karuzela w Turku czy Era Park Handlowy w Radomsku.
Polska jest najbardziej znaczącym rynkiem w Europie Środkowej i Wschodniej. Prawie 40 mln potencjalnych klientów w naturalny sposób wzbudza zainteresowanie zagranicznych marek. To, co można zaliczyć na plus, to także relatywnie szeroka i interesująca oferta obiektów handlowych, które spełniają kryteria związane z debiutem i ewentualną ekspansji – komentuje Natasa Mika, Dyrektor Działu Wynajmu Powierzchni Handlowych
Projekty w budowie: przede wszystkim przebudowy i rozbudowy
Zdecydowana większość nowoczesnych powierzchni handlowych będących w fazie budowy – 460 tys. m kw. z 555 tys. m kw. – pojawi się na rynku już w 2018 roku. Podobnie jak w ubiegłych latach, kluczowe otwarcia będą domeną dużych miast regionalnych. W Trójmieście działalność rozpocznie Forum Gdańsk (64 tys. m kw), z kolei na południu Katowic planowane jest otwarcie Galerii Libero, ze 150 sklepami na powierzchni 42 tys. m kw. W pierwszym kwartale br. zapowiadane jest także otwarcie Gemini Park Tychy (37 tys. m kw). Eksperci podkreślają, że w 2019 roku zauważalny będzie spadek podaży związany z limitowaną liczbą dużych projektów w aglomeracjach i miastach regionalnych. Z drugiej strony, rynek będzie świadkiem nasilającego się trendu rozbudowy istniejących już obiektów, który może odpowiadać za 20-30 proc. nowej podaży.
28 lutego zostanie otwarte centrum handlowe Rondo Wiatraczna na Grochowie w Warszawie. W ramach wielofunkcyjnego projektu powstała nowa galeria o powierzchni 11 tys. mkw. W obiekcie znalazło się ponad 60 sklepów i punktów usługowych.
Na poziomie – 1 mieści się parking dla klientów na ponad 160 miejsc postojowych. Trzon Galerii Rondo Wiatraczna stanowi supermarket spożywczy Społem o powierzchni ponad 2 500 m.kw., kontynuujący rozpoczętą w tym miejscu w 1977 roku działalność handlową, jako jeden z pierwszych w historii Warszawy wielkopowierzchniowych, samoobsługowych sklepów spożywczych.
W Galerii nie zabrakło bogatej oferty z branży drogeryjnej, obuwniczej, modowej, gastronomicznej, wyposażenia wnętrz i szeroko rozumianej branży usługowej. Inwestorem obiektu jest Dantex.
Łódzkie centrum handlowe Manufaktura poszerza ofertę. Do grona najemców dołączyła ekskluzywna, polska marka obuwnicza Celebrity.
Firma z Małopolski bardzo rozważnie wybiera lokalizacje swoich butików, stawiając na najbardziej prestiżowe obiekty handlowe w kraju. Nic dziwnego, że w tym gronie znalazła się również Manufaktura. – To miejsce magiczne! Urzeka swoim klimatem, atmosferą oraz cudowną postindustrialną zabudową – mówi Monika Studnicka, specjalista ds. marketingu marki.
Salon Celebrity mieści się w rotundzie galerii handlowej, na parterze i ma 46 mkw. Jest to szósty butik marki w Polsce, do końca roku Celebrity chce otworzyć jeszcze dwa sklepy firmowe w kraju i rozpocząć ekspansję zagraniczną.
Międzynarodowa firma doradcza Cushman & Wakefield opublikowała swoją opinię dotyczącą rynku finansowania dłużnego w sektorze nieruchomości komercyjnych w Polsce.
Transakcje nieruchomościowe w roku 2017 osiągnęły rekordową kwotę EUR 4.8 miliardów, ze zwyżką ok. 5% w stosunku do poprzedniego roku. Finansowanie bankowe związane z nabywanymi nieruchomościami utrzymywało się na niezmiennym poziomie osiągając średnio ok. 60% wartości nabywanych nieruchomości.
Wzrost dynamiki udzielanych kredytów bankowych dzięki niskim kosztom pieniądza i dobrym wynikom gospodarczym, jednak widoczne zróżnicowanie podejście do udzielania finansowania w zależności od klasy aktywa i reputacji inwestora.
Budownictwo chętnie finansowane przez banki, jednocześnie wzrost zainteresowania projektami hotelowymi i inwestycjami alternatywnymi, w tym mieszkaniami na wynajem, prywatnymi domami studenckimi czy domami opieki.
Przewidywany powolny wzrost stóp procentowych dla kredytów w dłuższej perspektywie może mieć wpływ na nieznaczne ograniczenie popytu kredytowego na polskim rynku.
Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym CIT może wpłynąć na sytuację kredytową w Polsce w 2018 rokuUsługi doradztwa dłużnego, zarządzanie długiem oraz wsparcie przy restrukturyzacji finansowania zaczynają być coraz bardziej popularne wśród inwestorów w Polsce, aczkolwiek w odróżnieniu od np. Wielkiej Brytanii i USA ciągle jest to bardzo mały procent wszystkich transakcji finansowania.
W ostatnich dwóch latach nastąpił wzrost dynamiki udzielanych kredytów bankowych. Utrzymujące się od dłuższego czasu niskie koszty kredytów bankowych oraz bardzo dobre wyniki gospodarcze z powodzeniem napędzały aktywność inwestorów, którym łatwy dostęp do tanich pieniędzy zapewniał dynamiczny rozwój. Przejawiał się on zarówno w liczbie jak i w wielkości realizowanych projektów inwestycyjnych. Na dotychczasowej sytuacji zyskały również podmioty finansujące, które korzystając z wysokiej aktywności kredytobiorców udzielały kredytów o niewysokim ryzyku i zwiększyły grono swoich kontrahentów.
Interesująco przedstawia się także rodzaj aktywów finansowanych przez banki, które oprócz tradycyjnego finansowania pracujących nieruchomości biurowych, magazynowych oraz handlowych na coraz większą skalę finansują budownictwo, w tym mieszkaniowe, a także projekty hotelowe. Banki zaczynają także oferować finansowanie inwestycji alternatywnych, w tym mieszkań na wynajem, prywatnych domów studenckich oraz – jak na razie ciągle w ograniczonym zakresie – domów opieki zarządzanych przez wyspecjalizowanych operatorów.
W dłuższej perspektywie oczekuje się powolnego wzrostu stóp procentowych dla kredytów udzielanych nie tylko w USD, ale także w EUR i PLN, co może mieć wpływ na nieznaczne ograniczenie popytu kredytowego na polskim rynku.
W 2017 roku zauważalne było zróżnicowane podejście banków do udzielania finansowania w zależności od klasy aktywów. Zawsze istniało i nadal istnieje duże zainteresowanie banków udzielaniem kredytów o stosunkowo niskiej marży, oscylującej wokół 2% p.a., w celu nabywania lub refinansowania nowych lub prawie nowych budynków komercyjnych z dobrą lokalizacją oraz renomowanymi najemcami ze stosunkowo długim średnim okresem najmu. Oprócz powyższych parametrów na możliwość udzielenia finansowania znacząco wpływa renoma i wyniki inwestora, jego doświadczenie w zarządzaniu aktywami na danym rynku oraz potencjał do nabywania następnych projektów nieruchomościowych. Mimo możliwości uzyskania znacznie wyższej marży, zdecydowanie mniejszym zainteresowaniem ze strony banków cieszyły się stare lub niezbyt dobrze prosperujące nieruchomości komercyjne, szczególnie gdy nabywcą okazywały się niewielkie lub też nie posiadające znaczącego doświadczenia w aktywnym zarządzaniu nieruchomościami albo dopiero wchodzące na dany rynek, fundusze.
Część starszych nieruchomości była nabywana przez obecnych właścicieli w latach sprzed kryzysu, na „górce cenowej”, ze stosunkowo wysokim wskaźnikiem zadłużenia, sięgającym nawet 90% wartości rynkowej i z minimalną spłatą nawet na poziomie 1%-2% rocznie. Obecnie, mimo upływu 10 lat, zdarza się, że wskaźnik zadłużenia dla tych nieruchomości, wziąwszy pod uwagę aktualną wartość niespłaconego kredytu do aktualnej wartości rynkowej, utrzymuje się ciągle powyżej 80% lub nawet 90%. W takim wypadku w zasadzie brak jest możliwości refinansowania na podobnym poziomie wskaźnika zadłużenia.
Na sytuację kredytową w Polsce w 2018 roku do pewnego stopnia wpływ będzie miała obowiązująca od początku tego roku nowelizacja ustawy o podatku dochodowym CIT, która narzuca konieczność uiszczania miesięcznych opłat w wysokości 0.035% od księgowej wartości początkowej nieruchomości komercyjnej, przekraczającej 10 mln zł w formie zaliczek na podatek dochodowy. Należny podatek dochodowy liczony od dochodu brutto w wysokości równej zapłaconej zaliczce będzie kompensowany, zatem dla spółek generujących wystarczający dochód brutto będzie on miał charakter neutralny. Inaczej będzie w przypadku spółek, które nie płacą podatku dochodowego lub płacą go w wysokości niższej niż zapłacone zaliczki podatku od wartości nieruchomości. Taka spółka będzie musiała liczyć się z dodatkowymi obciążeniami publiczno-prawnymi, które wpłyną na obniżenie wolnej gotówki w spółce, a przez to także na zmniejszenie poziomu wskaźnika obsługi zadłużenia. Zmiana ta w największym stopniu dotknie spółki posiadające budynki biurowe lub handlowe charakteryzujące się przeciętnym poziomem zarządzania oraz słabą rentownością, albo też takie, które okresowo mają duży poziom pustostanów.
Dodatkowy wpływ na poziom wolnej gotówki, a co za tym idzie – na ocenę zdolności kredytowej, może mieć wprowadzone w nowelizacji ustawy o podatku dochodowym, ograniczenie zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kosztów finansowych, do maksymalnego poziomu 30% EBIDTA. W przypadku dobrze prosperujących nieruchomości i dobrze zarządzanych spółek, gdzie koszty finansowe stanowią niewielki procent wyniku operacyjnego netto, ograniczenie to nie będzie mieć żadnego negatywnego wpływu. Inna sytuacja będzie w przypadku spółek z pustostanami oraz niską EBIDTA, gdzie fakt zwiększenia podatku dochodowego może wpłynąć na obniżenie zdolności kredytowej. Dla banków powyższe zmiany oznaczają wyższe ryzyko kredytowe, co może zostać odzwierciedlone w podwyższonych marżach dla średnio prosperujących nieruchomości.
Istniejące obciążenia publicznoprawne banków niepaństwowych zarejestrowanych w Polsce w postaci podatku bankowego wynoszącego 0.44% p.a. od wartości aktywów oraz opłaty administracyjnej związanej z bankowym funduszem gwarancyjnym, powodują, że istnieje silna konkurencja pomiędzy nimi, a bankami posiadającymi w Polsce tylko przedstawicielstwo lub oddział, a więc niepodlegającymi tym obciążeniom.
Niektóre banki szczególnie mające w portfelu duży procent nieruchomości handlowych coraz bardziej przyglądają się wzrostowi koncentracji powierzchni handlowych w niektórych miastach, co ewentualnie może mieć negatywny wpływ na poziom przychodów z najmu w dłuższym okresie. Potencjalne zmniejszenie obrotów sklepów z racji wprowadzonej ustawy o wolnych niedzielach będzie szczególnie uważnie monitorowanie przez banki, gdyż istnieje obawa, iż najemcy będą chcieć skompensować sobie ewentualne zmniejszenie wpływów ze sprzedaży zmniejszeniem czynszów.
Oprócz finansowania bankowego coraz większą rolę odgrywają obligacje korporacyjne, szczególnie dla projektów deweloperskich. Emisja obligacji korporacyjnych, oprócz funkcji dłużnej, stanowi także sposób na poprawę pozycji emitenta i często jest etapem wstępnym przed wejściem na giełdę. Finansowanie mezzanine jest ciągle stosunkowo mało popularne w Polsce, głownie ze względu na ograniczoną liczbę aktywnych funduszy dłużnych oraz wymóg znacznej kwoty minimalnej.
Oczekuje się, że rynek tak finansowania bankowego, jak i obligacji korporacyjnych oraz finansowania mezzanine będzie się dalej rozwijał, aczkolwiek należy się spodziewać, że przy podejmowaniu decyzji kredytowych podmioty finansujące będą baczniej przyglądać się analizom finansowym, oceniać zdolność generowania gotówki przez daną spółkę oraz jakość zarządzania aktywami.
Mira Kantor-Pikus, Partner, Dyrektor ds. Doradztwa kapitałowego, dłużnego i finansowa strukturyzowanego w dziale Rynków Kapitałowych Cushman & Wakefield w Polsce
Od 1 lutego w Waimea Cargo Terminal Rzeszów-Jasionka funkcjonuje punkt obsługi Służby Celno-Skarbowej. Zgodnie z decyzją Dyrektora Izby Administracji – Skarbowej w Rzeszowie na terenie nowego terminala można realizować procedury pozwalające na dopuszczenie towarów do wolnego obrotu na terytorium UE, wywóz towarów oraz przygotowanie innych procedur specjalnych.
Nowocześnie wyposażony Waimea Cargo Terminal Rzeszów-Jasionka zlokalizowany bezpośrednio przy płycie rzeszowskiego portu lotniczego, w pełnym zakresie realizuje operacje handlingowe lotniczych przewozów towarowych. Od początku lutego br. na terenie terminala działa także punkt obsługi Służby Celno-Skarbowej, który umożliwia realizację wszelkich procedur pozwalających na dopuszczenie towarów do wolnego obrotu na terytorium UE, wywóz towarów oraz przygotowanie innych procedur specjalnych. Inwestorem obiektu o łącznej powierzchni 6 700 mkw. jest spółka należąca do Grupy Kapitałowej Waimea Holding S.A.
– Wraz z uruchomieniem odpraw celnych na terminalu cargo jesteśmy w pełni gotowi do obsługi handlingowej naszych klientów – mówi Michał Tabisz, prezes Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka – Wieloletnia, wzorowa współpraca pomiędzy Służbą Celną a lotniskiem to jeden z atutów jakie decydują o wyborze naszego portu przez partnerów biznesowych z kraju i zagranicy. W połączeniu z nowoczesną infrastrukturą i doświadczeniem pracowników pozwala nam to jeszcze bardziej usprawnić i przyspieszyć czas obsługi frachtu lotniczego, przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.
Najemcami powierzchni logistycznej oraz biurowej w Waimea Cargo Terminal Rzeszów-Jasionka są firmy, które świadczą kompleksową obsługę handlingową przesyłek towarowych: TSL, którą tworzą dwie spółki TS Logistic Sp. z o.o. oraz CARGO Sp. z o.o., Kuehne + Nagel oraz Airport Handling Services Sp. z o.o.
Inwestorem Waimea Cargo Terminal Rzeszów-Jasionka jest spółka celowa należąca do Grupy Kapitałowej Waimea Holding S.A. Grupa Kapitałowa Waimea Holding S.A. W 2018 roku spółka planuje realizację projektów takich jak Waimea Logistic Park Stargard, Waimea Logistic Park Bydgoszcz, Waimea Logistic Park Korczowa oraz budowę kolejnych terminali cargo w sąsiedztwie portów lotniczych w Polsce.
Wrocławska Galeria Dominikańska wzmacnia ofertę handlową i usługową. Empik – lider dystrybucji dóbr kultury, wiedzy i rozrywki na polskim rynku – otwiera właśnie w centrum handlowym salon w koncepcie future store basic o powierzchni 420 mkw.
W ostatnim czasie do grona najemców Galerii Dominikańskiej dołączyła też marka Ryłko, a szerszy wybór produktów w nowej lokalizacji zaprezentowała drogeria Rossmann.
Galeria Dominikańska, należąca do Grupy Atrium, w ostatnich kilku miesiącach przechodzi proces zmian w obszarze usług, zakupów oraz food & leisure. Zgodnie z aktualnymi potrzebami konsumenckimi, oferta obiektu uzupełniona została o nowe, poszukiwane przez klientów, marki.
– Galeria Dominikańska na bieżąco przebudowuje swoją ofertę i zaprasza do współpracy nowe marki, by stale zapewniać swoim klientom atrakcyjny tenant mix. Mamy nadzieję, że nasi goście, do których należą i ludzie młodzi, i rodziny z dziećmi, docenią bogaty wybór sklepów i usług w naszym centrum. Empik to marka z tradycjami i jedna z najbardziej znanych w Polsce. Nowoczesne, ale przyjazne wnętrza Empiku doskonale wpisują się w klimatyczną i rozpoznawalną w mieście i regionie przestrzeń Galerii Dominikańskiej, która jest jednym z ulubionych miejsc spędzania wolnego czasu wrocławian – mówi Andrzej Wąsowicz, dyrektor Galerii Dominikańskiej.
Na indywidualnych kontach emerytalnych (IKE) i indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) Polacy zgromadzili ponad 9 mld zł. Środki zbierane w III filarze to nie tylko zabezpieczenie przyszłości, lecz także możliwość skorzystania z ulg podatkowych. W przypadku IKZE możliwe jest odliczanie wpłat od podstawy opodatkowania. W zależności od wpłaconych środków i progu podatkowego można liczyć na ulgę w wysokości nawet 1,7 tys. zł. Ponadto zarówno z IKZE, jak i z IKE można pod pewnymi warunkami wypłacić pieniądze bez podatku Belki.
IKZE, czyli indywidualne konta zabezpieczenie emerytalnego, to wprowadzona pięć lat temu forma oszczędzania na emeryturę w ramach dobrowolnego III filaru. Oszczędności odkładane na tych kontach nie są obciążone podatkiem Belki, czyli 19-proc. podatkiem od zysków kapitałowych. W tym celu muszą jednak pozostawać na koncie właściciela do osiągnięcia przez niego 65 roku życia. Limit wpłat na IKZE jest ustalany co roku na podstawie prognozy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 1,2-krotności średniego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce krajowej. W tym roku wyniesie 5331,60 zł. W przypadku IKE limit wpłat jest większy i wynosi 13 329 zł, jednak konta te nie dają prawa do odliczenia.
Wpłaty na IKZE dokonane w danym roku podatkowym można odliczyć od podstawy opodatkowania, co przełoży się na mniejszy podatek. Podstawę rozliczenia ulgi stanowią dowody wpłat na konto, które zawierają dane identyfikacyjne płatnika. Wysokość odliczenia jest zaś uzależniona od progu podatkowego.
Zgromadzone w III filarze oszczędności mogą zabezpieczyć nie tylko przyszłość naszą, lecz także naszych bliskich. Wystarczy wskazać osoby uprawnione, które w przypadku naszej śmierci mogą wypłacić środki lub po przeniesieniu ich na swoje konto kontynuować oszczędzanie.
Z danych Komisji Nadzoru Finansowego wynika, że na koniec I połowy 2017 roku liczba IKZE sięgnęła 664,1 tys. (wzrost z 613,9 tys.), a oszczędności na nich gromadzone wyniosły 1,3 mld zł. To wzrost o blisko 74 proc. w ujęciu rocznym. Z kolei środki zgromadzone na 932,5 tys. IKE to 7,5 mld zł (wzrost o blisko 25 proc. rdr.).
Skanska S.A. ogłosiła właśnie nową strategię pod nazwą „Budujemy miasta”. Jej celem jest koncentracja biznesu w dużych aglomeracjach miejskich oraz większe zaangażowanie w realizację kompleksowych projektów.
– Przyszłość zamierzamy budować na tym, na czym Skanska zna się najlepiej. Stawiamy na lokalizacje i segmenty o sprawdzonym przez nas potencjale. Chcemy być tam, gdzie możemy wykorzystać wewnętrzne atuty Skanska i wiedzę płynącą m.in. ze współpracy z innymi spółkami Grupy, prowadzącymi deweloperską działalność biurową i mieszkaniową – wyjaśnia nowy prezes Skanska S.A., spółki zajmującej się generalnym wykonawstwem w Grupie Skanska, Magnus Persson.
Skanska S.A. stawia na efektywność biznesu. Celem działań wynikających z przyjętej strategii jest zoptymalizowanie dotychczasowej skali działalności na rzecz koncentracji na projektach przynoszących największe zyski, ze względu na ich złożoność i potrzebny know-how, i na obszarach z największym potencjałem długoterminowego rozwoju.
– W przypadku strategii „Budujemy miasta”, projekty będą starannie dobierane pod kątem wykorzystania naszych kompetencji i potencjału kadrowego, z uwzględnieniem stosunku ryzyka do korzyści. Za uważną selekcją projektów stoi także potrzeba zaawansowania technologicznego. Uwagę kierujemy na główne ośrodki miejskie, gdzie widzimy najlepsze perspektywy dla rynku budowlanego. Skupimy się na projektach, w których będziemy mogli być zaangażowani od najwcześniejszego etapu. Dzięki temu będziemy w stanie wspierać naszych klientów wiedzą techniczną i innowacyjnymi rozwiązaniami, przyczyniając się do realizacji udanych, zrównoważonych projektów.
W praktyce, w ramach nowej strategii, Skanska S.A. będzie dysponować sprawdzonymi zasobami i kompetencjami skupionymi w kluczowych ośrodkach w całej Polsce, obsługującymi dane rynki w zakresie budownictwa ogólnego i inżynieryjnego. Firma zamierza realizować zróżnicowane projekty, ale skupi się na kontraktach, dzięki którym może wnieść wartość dodaną zarówno dla partnerów biznesowych, jak i społeczności. Skanska chce swój potencjał i know-how inwestować w projekty złożone, innowacyjne i zaawansowane technologicznie.
Strategia „Budujemy miasta” nawiązuje do doświadczeń One Skanska, czyli wszystkich spółek działających w ramach grupy Skanska w Polsce. Jej założenia zostały zatwierdzone przez Zarząd Skanska AB. Wybór Magnusa Perssona – dotychczasowego wiceprezesa zarządu Skanska AB – na prezesa Skanska S.A. oznacza, że sukces nowej strategii jest priorytetem dla jednej z największych firm budowlano-deweloperskich na świecie.