3,5 mln mkw. – tyle elastycznej powierzchni biurowej oferują operatorzy na 20 największych europejskich rynkach biurowych. Warszawa zajmuje w tym zestawieniu wysoką 9. pozycję, a w ubiegłym roku odnotowała największy przyrost podaży powierzchni elastycznych w Europie.

Rozkwit elastycznych powierzchni do pracy to jeden z najważniejszych trendów na rynkach biurowych Starego Kontynentu. Jak wynika z analiz JLL, ten napędzany rosnącymi oczekiwaniami najemców i zmieniającymi się potrzebami pracowników segment rynku biurowego, w ciągu następnych 5 lat ma szansę się potroić z 3,5 mln mkw. powierzchni do nawet 10 mln mkw. Biura flex szturmem podbijają również polski rynek nieruchomości.

Segment powierzchni flex powstał na początku lat 80. – wówczas w Europie pojawiły się biura serwisowane, będące pierwszymi dostawcami elastycznych rozwiązań biurowych. W miarę rozwoju rynku, gdy coraz liczniej zaczęły pojawiać się start-upy, na popularności zyskały koncepty coworkingowe, a następnie – hybrydowe.

„Model hybrydowy, który obecnie dominuje na rynku biur flex, pomiędzy 2016 i 2018 rokiem wykreował dodatkowe 1,1 mln mkw. przestrzeni biurowej na 20 największych rynkach europejskich. Ekspansja elastycznych powierzchni do pracy nie pozostaje bez wpływu również na nieruchomości handlowe, które coraz częściej oferują przestrzeń zaadaptowaną z myślą o takich biurach. Z naszych prognoz wynika, że ten segment w samych tylko Stanach Zjednoczonych będzie rósł w tempie 25% rocznie do 2023 roku. Podobnej dynamiki możemy spodziewać się w najbliższym czasie również w Europie” – powiedział Adam Lis, Flexible Office Solutions Manager, JLL

Oferowane przez operatorów elastyczne umowy członkowskie, a także popularyzacja pracy zdalnej i rosnąca liczba freelancerów, sprzyjają rozwojowi tego segmentu rynku biurowego. Co ciekawe, fenomen elastycznych powierzchni do pracy dotknął także sektora hotelowego.

„Lifestylowe koncepty, takie jak wiedeński Schani czy amsterdamski The Student Hotel, oferują swoim gościom strefy do pracy, przypominające najwyższej klasy przestrzenie znane z kreatywnych wnętrz Spaces czy WeWork. Ciekawym pomysłem, który nieśmiało pojawia się na rynku, są hybrydowe projekty z pogranicza colivingu i coworkingu. Sztandarowym przykładem tego trendu jest wywodzący się z Amsterdamu koncept Zoku, który oferuje miejsce do zamieszkania na dłużej – od kilku dni do nawet kilku miesięcy – dedykowane podróżującym profesjonalistom” – powiedział Adam Lis, Flexible Office Solutions Manager, JLL

Segment elastycznych biur rośnie bardzo szybko, a wraz z nim zwiększa się liczba działających w Europie operatorów. Z danych JLL wynika, że na 20 największych europejskich rynkach funkcjonuje około 725 różnych dostawców, z których co piąty otworzył swoją pierwszą lokalizację w ciągu ostatnich 3 lat.

„Od 2015 całkowity wolumen elastycznych powierzchni biurowych na 20 największych rynkach podwoił się i na koniec 2018 roku operatorzy flex oferowali już 3,5 miliona mkw. elastycznych powierzchni do pracy. Potencjał do dalszego wzrostu tego segmentu jest nadal bardzo duży. Według naszych szacunków, podaż elastycznych biur w ciągu kolejnych 5 lat może wzrosnąć nawet do 10 mln mkw., a do 2022 roku na europejskim rynku będzie działać już 30 000 tego typu lokalizacji” – powiedział Łukasz Dziedzic, Starszy Konsultant w Dziale Badań Rynku i Doradztwa, JLL

Aktualnie prawie połowa wolumenu elastycznych biur w Europie znajduje się w Londynie, Amsterdamie i Paryżu. Warszawa sklasyfikowana na wysokiej 9. pozycji, uzyskała w ubiegłym roku pozycję lidera, jeśli chodzi o dynamikę wzrostu segmentu powierzchni flex.

„Boom na elastyczne biura na stołecznym rynku naturalnie pociąga za sobą rosnący udział przestrzeni elastycznych w całkowitych zasobach biurowych. Pod tym względem Warszawę wyprzedza jedynie Amsterdam, Londyn i Dublin” – dodaje Łukasz Dziedzic, Starszy Konsultant w Dziale Badań Rynku i Doradztwa, JLL

Popyt na biura elastyczne, choć największy w Warszawie, rośnie również na największych rynkach regionalnych – w Krakowie, Wrocławiu, Trójmieście, Katowicach, Poznaniu i Łodzi. Łączny wolumen elastycznych powierzchni w Polsce osiągnął przeszło 250 000 mkw., z czego na już działające lokalizacje przypadło 166 000 mkw., a kolejne 87 000 mkw. znajduje się w ramach podpisanych już kontraktów. Łączny wolumen powierzchni flex odpowiada czterem wieżowcom Warsaw Spire.

„Aż 76% zasobów elastycznych powierzchni biurowych w kraju znajduje się w Warszawie, oferując dziś 17 000 stanowisk pracy. Potwierdzone umowami najmu jest kolejne 9 000 stanowisk do końca 2020 r., a niedługo będziemy świadkami kolejnych transakcji. Wysoka aktywność jest rezultatem dużej różnorodności najemców działających na stołecznym rynku. Elastycznej przestrzeni do pracy poszukują już nie tylko start-upy i małe czy średnie przedsiębiorstwa, ale także duże międzynarodowe korporacje. Ta ostatnia grupa zazwyczaj decyduje się na rozwiązania elastyczne poszukując dodatkowej powierzchni w momencie nieplanowanej ekspansji, adresując potrzeby projektowe czy chcąc zaoferować swoim pracownikom kreatywne i inspirujące miejsce pracy” – podsumowuje Adam Lis, Flexible Office Solutions Manager, JLL.

Źródło: JLL

Ryzyko korupcji oraz łapówkarstwa, prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu dotyczy całego sektora nieruchomości niezależnie od lokalizacji czy specjalizacji. W walce przeciw tym zjawiskom RICS opublikował oficjalne globalne stanowisko.

Oficjalne stanowisko RICS w zakresie walki z przestępstwami finansowymi jest efektem współpracy organizacji z przedstawicielami sektora nieruchomości i lokalnymi rządami na całym świecie. Stanie się ono wiążące z dniem 1 września 2019 r.

Jak informuje Nigel Sellars z RICS: „Treść oficjalnego stanowiska określa obowiązki ekspertów oraz firm należących do RICS, mające na celu ograniczenie sytuacji narażenia ich na ryzyko prania brudnych pieniędzy, łapówkarstwa oraz korupcji a tym samym ochronę przed tymi przestępstwami w ramach ich codziennej praktyki zawodowej.
Wiążące dla wszystkich sektorów oraz specjalizacji stanowisko branżowe w przejrzysty sposób opisuje metody zarządzania ryzykiem, określając ramy profesjonalnego i etycznego postępowania oraz zapewniając specjalistom oraz przedsiębiorstwom jasne i spójne zasady definiujące naruszenie należytego postępowania”.

Dzięki rozległym, globalnym konsultacjom RICS do wspólnej walki przeciw zagrożeniom związanym z łapówkarstwem oraz korupcją, praniem brudnych pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu zaangażował specjalistów oraz interesariuszy sektora nieruchomości na całym świecie, w tym Transparency International oraz Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF).

W przedmowie do oficjalnego stanowiska Transparency International zwraca uwagę na strukturalne słabe strony ram prawnych w zakresie ograniczania ryzyka prania brudnych pieniędzy oraz fakt, iż władze wielu państw nie dysponują w tym zakresie wystarczającymi środkami nadzoru oraz kontroli. Z tego względu działania zapobiegawcze branży nieruchomości, mające na celu wzmocnienie standardów w zakresie walki z przestępstwami finansowymi, w tym stanowisko branżowe RICS, stanowią krok w dobrą stronę.

Komentarz Kingi Barchoń MRICS, Członka panelu doradczego RICS w Polsce; Partnera, Lidera zespołu ds. nieruchomości i Lidera zespołu ds. sporów gospodarczych w PwC:

Nasz wspólny obowiązek przeciwdziałania praniu pieniędzy
Zakup nieruchomości może być wykorzystywany przez zorganizowane grupy przestępcze do prania dochodów z ich nielegalnej działalności. Nasz sektor jest wykorzystywany do tego typu działań ze względu na skalę transakcji, jednorazowo, można „wyczyścić” duże kwoty pieniędzy. Dlatego tak ważne jest, aby wszyscy profesjonaliści pracujący w sektorze byli głęboko świadomi zagrożeń związanych z przestępstwami finansowymi i odpowiednio przeszkoleni do tego, by identyfikować i zgłaszać wszelkie podejrzenia co do przypadków prania pieniędzy. Jest to tym istotniejsze, że skala problemu rośnie.

Według badania PwC „Badanie Przestępczości Gospodarczej 2018” 54% respondentów uczestniczących w obrocie pieniądza na rynku (i / lub którymkolwiek z następujących sektorów: instytucje finansowe, fundusze inwestycyjne, firmy świadczące usługi finansowe, domy maklerskie, firmy ubezpieczeniowe lub pośrednicy w handlu metalami szlachetnymi lub drogocennymi kamieniami) wskazali, że w ciągu ostatnich dwóch lat mieli styczność z praktycznym egzekwowaniem przepisów lub inspekcjami w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) (wzrost o 4 punkty procentowe od 2016 r.). Identyczny odsetek (54%) oczekuje, że obecne zmiany w geopolitycznym otoczeniu regulacyjnym będą miały coraz większy wpływ na ich organizacje w ciągu najbliższych dwóch lat.

Przedstawiciele naszej profesji powinni współpracować z rządami, organami nadzoru i organami ścigania aby zapewnić, że nasza branża postrzegana jest przez przestępców jako wrogie miejsce dla prania brudnych pieniędzy. Jako organ regulacyjny zawodu RICS podejmuje zdecydowane działania przeciwko osobom, które nie działają w sposób uczciwy, a także zgłasza takie problemy organom ścigania.

Leży to nie tylko w interesie obywateli, ale także w interesie profesjonalistów, którzy pragną zachować nieskazitelną reputację. Jako przedstawiciele branży nieruchomości powinniśmy odgrywać w tym zakresie wiodącą rolę i zapewniać, że relacje biznesu ze środowiskiem budowlanym są przejrzyste i służą publicznemu dobru.

Każdego roku organy wprowadzają coraz więcej regulacji. Wpływają one nie tylko na graczy z branży usług finansowych, ale także na inne sektory. Jako PwC pomagamy naszym klientom w zwalczaniu przestępstw finansowych i spełnianiu wymogów prawnych poprzez świadczenie usług doradztwa jak i wsparcia operacyjnego”.

Do końca marca 2019 r. zasoby nieruchomości biurowych na rynkach regionalnych przekroczą w Polsce 5 mln m kw., podała firma doradcza Savills. W 2018 roku podaż nowej powierzchni biurowej w głównych ośrodkach biznesowych poza Warszawą po raz pierwszy w historii wyniosła łącznie ponad 500 000 m kw. W budowie pozostaje kolejne 920 000 m kw.

Całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej na głównych rynkach poza stolicą, tj. w Krakowie, Wrocławiu, Trójmieście, Katowicach, Poznaniu, Łodzi, Lublinie i Szczecinie na koniec grudnia 2018 r. wynosiły łącznie 4,9 mln m kw. Około 45% z niej wybudowane zostało w przeciągu ostatnich pięciu lat, notując przy tym rekordowy wynik w 2018 r., kiedy to do użytku oddano ponad 512 000 m kw. Próg 5 mln m kw. przekroczony zostanie do końca pierwszego kwartału 2019 r., m.in. za sprawą ukończenia takich projektów jak V. Offices (21 700 m kw., AFI Europe), Fabryczna Office Park I (12 600 m kw., Inter-Bud) oraz Mogilska Office (10 800 m kw., Warimpex) w Krakowie, City Forum: City One (9300 m kw., Archicom) we Wrocławiu oraz Heweliusza 18 (7900 m kw., Apollo-Rida) w Gdańsku.

“Deweloperzy biurowi już dawno dostrzegli potencjał rynków regionalnych. W 2018 r. w parze z rekordową nową podażą szedł również najwyższy w historii poziom absorbcji, co pokazuje, że na nieruchomości biurowe w tych lokalizacjach jest również popyt ze strony najemców. Daje to dobre prognozy do dalszego rozwoju regionów i wzmocnienia jednego z niezwykle ważnych atutów Polski w oczach zagranicznych inwestorów, jakim jest liczba silnych ośrodków miejskich poza stolicą” – mówi Wioleta Wojtczak, dyrektorka działu badań i analiz, Savills.

Zgodnie z najnowszym raportem Savills „Spotlight: Rynek biurowy w miastach regionalnych” niezmiennie największymi rynkami biurowymi w regionach jest Kraków (1,26 mln m kw.) i Wrocław (1,05 mln m kw.). W tych miastach w 2018 r. oddano również najwięcej nowej powierzchni, odpowiednio 155 200 m kw. i 146 600 m kw. To także tu znajduje się najwięcej powierzchni w budowie, 247 000 m kw. w Krakowie oraz 208 000 m kw. we Wrocławiu.

„W Krakowie i Wrocławiu znajduje się blisko połowa całkowitych zasobów biurowych rynków regionalnych w Polsce. Sektor nieruchomości biurowych w obu miastach w dalszym ciągu rozwija się bardzo dynamicznie, aktywność zarówno najemców jak i deweloperów jest wysoka. Z miast zlokalizowanych na południu Polski, które przyciągają sektor biznesowy warto wspomnieć również o Katowicach, gdzie zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej przekroczyły w 2018 r. pół miliona m kw.” – Rafał Oprocha, dyrektor regionu Polski południowej w dziale powierzchni biurowych Savills.

Zgodnie z danymi Savills w 2018 r. na rynkach regionalnych wynajęto blisko 645 000 m kw., co jest wynikiem zaledwie o 4% niższym od rekordu jaki miał miejsce rok wcześniej, ale aż o 67% wyższym od średniej dla ostatnich 10 lat. Najwyższy popyt odnotowano w Krakowie (blisko 210 000 m kw.) i Wrocławiu (ok. 160 000 m kw.). Na kolejnych miejscach znalazło się Trójmiasto (85 000 m kw.) oraz Poznań (70 000 m kw.).

„Rynek nieruchomości w Poznaniu oferuje blisko pół miliona m kw. nowoczesnej powierzchni biurowej. Silną pozycję Poznania potwierdza wysoki popyt, który w 2018 r. drugi rok z rzędu przekroczył 70 000 m kw. i ustępował tylko wolumenowi wynajętej powierzchni w Krakowie, Wrocławiu oraz Trójmieście, które są jednak zdecydowanie większymi rynkami. Silny popyt w ostatnich latach spowodował w Poznaniu ponad dwukrotny spadek stopy pustostanów, z 15,3% odnotowanego w 2015 r. do 7,3% na koniec 2018 r.” – Piotr Skuza, menadżer regionalny, dział powierzchni biurowych, Savills.

Średnia stopa pustostanów dla nieruchomości biurowych w regionach na koniec grudnia 2018 r. wynosiła 8,4%, co jest najniższym wynikiem od 2008 roku. Przez długi czas czynsze za powierzchnie biurowe w miastach regionalnych pozostawały stabilne. Rosnące koszty budowy sprawiły jednak, że w tej chwili zaobserwować można trend wzrostowy, który w kolejnych miesiącach będzie szczególnie odczuwalny w przypadku najlepszych budynków w najbardziej atrakcyjnych lokalizacjach. Czynsze nominalne za nowoczesne powierzchnie biurowe wahają się, w zależności od miasta i wybranej nieruchomości, od 10 do 15 euro za m kw. miesięcznie.

Źródło: Savills.