Blisko 60 mln aktywnych zawodowo mieszkańców Europy odczuje negatywne konsekwencje wynikające z epidemii COVID-19 i wprowadzonych ograniczeń. Wśród nich można wymienić m.in. zwolnienie, obniżenie pensji lub zmniejszenie wymiaru czasu pracy – wynika z analiz międzynarodowej firmy McKinsey, która prześledziła możliwe scenariusze w Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii. Eksperci Personnel Service wskazują, że jeśli przeanalizuje się wskaźniki podawane przez niezależne od siebie instytucje z poszczególnych państw, ta liczba jest jeszcze większa.

Zajmująca się doradztwem firma McKinsey przeanalizowała możliwy wpływ trwającej epidemii na rynek pracy w Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii. Z danych wynika, że co czwarty pracownik może odczuć skutki epidemii w postaci m.in. obniżenia wynagrodzenia, zmniejszenia wymiaru czasu pracy czy nawet zwolnienia. Zdaniem analityków McKinsey, bezrobocie w UE może wzrosnąć w 2021 roku do ponad 11% (ok. 20 mln bezrobotnych), jeśli utrzymają się m.in. zasady dystansowania społecznego. To oznacza wzrost o niemal 4 pp. w porównaniu do stopy bezrobocia z marca 2020 roku, kiedy liczba osób bez pracy wyniosła ok. 14 mln. Warto jednak zaznaczyć, że w marcu skutki koronawirusa nie były jeszcze zbyt odczuwalne. Mimo to, w porównaniu do lutego, liczba bezrobotnych wzrosła o 250 tys., a jeśli realny stałby się scenariusz firmy McKinsey z bezrobociem na poziomie 11%, oznaczałoby to, że pracę w Europie straci kolejne 6 mln osób.

W Polsce pracę straci nawet 2 mln osób

Choć 6 mln potencjalnych bezrobotnych w Unii Europejskiej to dużo, sumując dane z poszczególnych krajów można otrzymać wynik kilka razy wyższy. Firma Personnel Service już w marcu szacowała, że do końca trwania stanu epidemicznego, tylko w Polsce pracę może stracić nawet 2 mln pracowników, a bezrobocie może osiągnąć poziom 10%. Na utratę pracy najbardziej są narażone osoby zatrudnione w ramach umowy zlecenia, szczególnie w branżach handlowej, usługowej i HoReCa.

– Ten czarny scenariusz mógłby się spełnić, jeśli ograniczenia nałożone na przedsiębiorców byłyby kontynuowane w kolejnych miesiącach. Tarcza Antykryzysowa nie jest bowiem w stanie odpowiedzieć na wszystkie potrzeby polskich firm. To jedynie kropla w morzu potrzeb. Na szczęście wdrażane są kolejne etapy odmrażania gospodarki. Nie można się jednak łudzić, że rynek nie odczuje skutków prawie trzech miesięcy dużych ograniczeń – zaznacza Krzysztof Inglot, prezes Personnel Service, ekspert ds. rynku pracy.

Niemcy, Francja, Wielka Brytania czy Polska – gdzie są największe obawy o rynek pracy?

Analiza sytuacji w ujęciu europejskim jest o tyle trudna, że szacunki dotyczące możliwego bezrobocia przeprowadzają różne instytucje, opierające się na różnej metodologii. Tym niemniej, warto przyjrzeć się kilku najbardziej jaskrawym przykładom ze Starego Kontynentu. W Wielkiej Brytanii Urząd Odpowiedzialności Budżetowej przewiduje, że bez pracy może zostać 2 mln osób, a bezrobocie osiągnie pułap 10%. W Niemczech ekonomiści z firm Allianz i Euler Hermes podają, że w najgorszym scenariuszu zagrożone może być nawet 12 mln miejsc pracy. Z kolei we Francji minister pracy Muriel Pénicaud poinformowała, iż ponad 10 mln pracowników sektora prywatnego znajdzie się na tymczasowym bezrobociu.

Sumując dane o potencjalnych zwolnieniach w poszczególnych europejskich krajach, okazuje się, że szacunki firmy McKinsey są całkiem pozytywne.

– To dosyć zrozumiała sytuacja. Po pierwsze, dokonując analizy na poziomie krajowym, można wziąć pod uwagę większą liczbę zmiennych i danych, dzięki czemu szacunki stają się bardziej szczegółowe. Po drugie, rządy i instytucje krajowe wolą być gotowe na czarny scenariusz, niż lekceważyć zagrożenie. Z kolei analizy obejmujące całą UE opierają się na pewnych uproszczeniach i uogólnieniach. Dla przykładu, portal statista.com zakłada wzrost bezrobocia o maksymalnie kilka punktów procentowych dla prawie wszystkich krajów UE – wyjaśnia Krzysztof Inglot.

Ukraina odczuwa boleśnie skutki kryzysu

Przytłaczające informacje dotyczące bezrobocia docierają także zza wschodniej granicy Polski. Z danych State Employment Service of Ukraine wynika, że tylko w jednym tygodniu kwietnia zarejestrowano ponad 36 tys. bezrobotnych. Szef Ukraińskiej Izby Handlowo-Przemysłowej Hennadij Czyżykow potwierdził z kolei, że na Ukrainie w ciągu miesiąca (między marcem a kwietniem) mogło przybyć nawet ok. 1-1,3 mln bezrobotnych, a poziom bezrobocia wzrósł do ok. 13,7-15,4%, co byłoby najwyższym wynikiem od 15 lat w tym kraju.

– Ukraina ma podwójny problem. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w kraju jest spowodowana zarówno spadkiem liczby miejsc pracy i wieloma zwolnieniami, ale także powrotami osób zatrudnionych w innych krajach Europy i świata. Z tego względu szacunki dotyczące bezrobocia mogą gwałtownie wrastać, tym bardziej, że w krajach takich jak Polska, gdzie do niedawna pracowało ponad 1,2 mln Ukraińców, na zajmowane przez nich miejsca pracy coraz częściej zgłaszają się Polacy. Pracownicy z Ukrainy są jednak nadal potrzebni pracodawcom w Polsce, dlatego cieszymy się, że rząd uwzględnił nasz postulat, by na czas epidemii wydłużyć automatycznie pozwolenia na prace dla Ukraińców – podsumowuje Krzysztof Inglot.

Źródło: Personnel Service.

W I kwartale 2020 r. firmy należące do Związku Firm Pośrednictwa Finansowego (ZFPF) zanotowały drugi najwyższy w historii wynik sprzedaży kredytów hipotecznych, który wyniósł 8,2 mld zł. Jest on o 28 proc. wyższy niż w analogicznym okresie zeszłego roku. Oznacza to, że aż 55 proc. (wartościowo) wszystkich kredytów hipotecznych było udzielonych przy wsparciu pośredników ZFPF. Eksperci Związku pomogli również w udzieleniu kredytów gotówkowych za ponad 660 mln zł oraz kredytów firmowych o wartości blisko 614 mln zł. Ze względu na fakt, że wybuch pandemii przypadł na koniec I kwartału, nie zdążyła ona mieć negatywnego wpływu na wyniki w tym okresie, chociaż w marcu dało się już zaobserwować zmiany i pierwsze tendencje spadkowe. Banki obawiając się kryzysu, zaostrzyły politykę kredytową i zwiększyły wymagania względem klientów. Mniejsza dostępność kredytów gotówkowych i firmowych stała się faktem i można przewidzieć, że w kolejnych tygodniach problem ten przybierze na sile. Branża będzie musiała również liczyć się z zauważalnym spadkiem sprzedaży kredytów mieszkaniowych.

Sytuacja branży pośrednictwa finansowego w dobie koronawirusa

Obecna sytuacja epidemiologiczna, w której znalazła się również Polska, miała także wpływ na branżę pośrednictwa finansowego. Pod koniec I kwartału, w związku z wybuchem pandemii COVID-19, pośrednicy finansowi musieli dostosować się do nowej rzeczywistości, co pozwoliło zachować ciągłość biznesową i obsługę klientów w niełatwej sytuacji. Jednak z powodu wprowadzonych obostrzeń (np. przymusowa izolacja), część klientów, która była zainteresowana staraniem się o kredyt, zrezygnowała ze spotkania z ekspertem finansowym. Ten fakt oraz coraz bardziej znaczące zaostrzenie przez banki polityki kredytowej, co obserwujemy od marca, będą mieć negatywny wpływ na wyniki sprzedażowe branży pośrednictwa finansowego w II kwartale tego roku. Według kwietniowego Newslettera BIK, który stanowi pierwsze podsumowanie wyników sprzedaży kredytów, obejmujące pełen miesiąc pandemiczny, w kwietniu 2020 r., w porównaniu do tego okresu zeszłego roku, banki i SKOK-i udzieliły mniej kredytów mieszkaniowych zarówno w ujęciu wartościowym, jak i liczbowym. Jeżeli chodzi o liczbę kredytów, spadek ten wynosi 23 proc., a wartość udzielonych kredytów hipotecznych zmalała o 14,6 proc. Spadek jest również widoczny w przypadku bankowych kredytów konsumpcyjnych (kredyty ratalne i pożyczki gotówkowe) – w kwietniu wyniósł on aż o 62 proc. wartościowo i o 48 proc. liczbowo.

Kredyty hipoteczne

Jak w poprzednich okresach, w I kwartale 2020 r. dało się zaobserwować (jeszcze) duże zainteresowanie kredytami hipotecznymi. Eksperci finansowi ZFPF pośredniczyli w udzieleniu kredytów mieszkaniowych o wartości 8,2 mld zł, co stanowi wzrost aż o 28 proc. w stosunku do analogicznego okresu z zeszłego roku.

Adrian Jarosz, Prezes Związku Firm Pośrednictwa Finansowego, Prezes Zarządu Expander Advisors: – Pierwszy kwartał 2020 r., to w większości jeszcze okres, który miał miejsce przed pandemią. Dzięki temu, wartość kredytów hipotecznych udzielonych z pomocą ekspertów finansowych ZFPF, była bardzo wysoka. Wynik 8,2 mld zł jest drugim najwyższym w historii (po III kw. 2019 r). W II kwartale ta wartość będzie z pewnością niższa, za sprawą pandemii i zaostrzenia polityki kredytowej przez banki. Paradoksalnie, te zmiany mogą jeszcze bardziej zwiększyć udział pośredników w rynku
(w I kw. 55 proc.), ponieważ coraz trudniej jest znaleźć bank, który jest gotów udzielić kredytu. Eksperci finansowi wiedzą natomiast, w których bankach wciąż można uzyskać kredyt hipoteczny z 10 proc. wkładem własnym. Są też w stanie podpowiedzieć, który bank udzieli finansowania osobie pracującej w określonej branży. Obecnie sektor pośrednictwa finansowego ma bardzo duży wpływ na to, czy ktoś otrzyma kredyt, czy też nie.

Tabela 1: Wartość kredytów hipotecznych sprzedanych przez członków ZFPF

w IV kwartale 2019 r. i I kwartale 2020 r.

Źródło: Związek Firm Pośrednictwa Finansowego

Dominik Skrzycki, Wiceprezes Zarządu ZFPF, mFinanse: – W pierwszym kwartale 2020 r. obserwowaliśmy kontynuację trendów wzrostowych, jakie występowały w 2019 r. Niesłabnące zainteresowanie klientów zakupem nieruchomości i tym samym potrzeba kredytowania tej inwestycji, przełożyła się na 3 proc. wzrost kw./kw. sprzedaży kredytów hipotecznych. Jest to bardzo dobry wynik, szczególnie jeżeli będziemy pamiętać o tym, że w marcu już mieliśmy do czynienia z kryzysem.

Kredyty firmowe

Łączna wartość kredytów firmowych udzielonych w I kwartale 2020 r. przez ekspertów ZFPF wyniosła blisko 614 mln zł. W porównaniu do ostatniego okresu 2019 r., to wzrost o 4 proc., ale też i spadek o 14 proc., biorąc pod uwagę analogiczny okres zeszłego roku. Wpływ na tę sytuację miało zaostrzenie przez banki warunków przydzielania kredytów dla firm, spowodowane ryzykiem pogorszenia się sytuacji gospodarczej w naszym kraju. Część banków zaczęła z większą uwagą monitorować przedsiębiorstwa, których działalność uzależniona jest od importu z Chin. Pojedyncze banki wstrzymały udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw, których wyniki finansowe za końcowy okres 2019 r. nie były wystarczająco zadowalające. Dotyczyło to szczególnie tych podmiotów, których działalność jest wysoce narażona w związku z pandemią lub uzyskały z tego powodu publiczne wsparcie finansowe. Jednocześnie, banki wyszły z inicjatywą czasowego zawieszenia spłat dla obecnych kredytobiorców[1].

Adrian Jarosz, Prezes Związku Firm Pośrednictwa Finansowego, Prezes Zarządu Expander Advisors: – W przypadku kredytów dla firm, I kwartał okazał się lepszy niż poprzedni, co jest jednak normalnym czynnikiem sezonowym. Jednoczenie wartość udzielanych kredytów jest niższa niż przed rokiem. To wynik obaw zarówno banków, jak i przedsiębiorców przed spowolnieniem gospodarczym. Banki już na początku roku zaostrzały kryteria przyznawania tego rodzaju kredytów. Firmy obawiały się rozpoczynać nowe projekty inwestycyjne. Oczywiście, nikt się nie spodziewał aż tak nagłego załamania gospodarczego, z jakim mieliśmy do czynienia od momentu rozpoczęcia pandemii. Jednak zaostrzenie kryteriów i obawy przedsiębiorców ograniczały akcję kredytową w tym segmencie, w całym I kwartale. Niestety, w II kwartale te tendencje jeszcze bardziej przybiorą na sile, co przełoży się na znaczący spadek sprzedaży kredytów dedykowanych przedsiębiorcom.

Tabela 2: Wartość kredytów firmowych sprzedanych przez członków ZFPF

w IV kwartale 2019 r. i I kwartale 2020 r.

Źródło: Związek Firm Pośrednictwa Finansowego

Dominik Skrzycki, Wiceprezes Zarządu ZFPF, mFinanse: – W pierwszym kwartale 2020 r. byliśmy świadkami utrzymującego się zapotrzebowania firm na finansowanie działalności oraz zakupów. Dzięki temu, firmy zrzeszone w ZFPF odnotowały ponad 4 proc. przyrost sprzedaży w tym segmencie i zakończyły kwartał blisko 614 mln zł uruchomionych kredytów dla firm. Niestety, wybuch pandemii COVID-19 oraz powiązane z tym faktem ograniczenia w kredytowaniu firm wprowadzone przez większość banków, są złym prognostykiem dla sprzedaży w kolejnym kwartale.

Kredyty gotówkowe

Łączna wartość kredytów gotówkowych udzielonych za pośrednictwem ekspertów ZFPF od stycznia do marca 2020 r. wyniosła ponad 660 mln zł. W tej kategorii produktów zaobserwowano spadek wynoszący 12 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Nie był to jednak tylko efekt pandemii.

Adrian Jarosz, Prezes Związku Firm Pośrednictwa Finansowego, Prezes Zarządu Expander Advisors: – W segmencie pożyczek gotówkowych w I kwartale obserwowaliśmy tendencję spadkową. Banki już na początku roku zaostrzały kryteria ich przyznawania. Było to związane z obawami przed spowolnieniem gospodarczym, choć oczywiście nikt się nie spodziewał, że będzie ono tak głębokie, jak to wywołane pandemią. Ograniczenia spowodowały także przepisy nakazujące zwrot części prowizji
w przypadku przedterminowej spłaty pożyczki. Przewidujemy, że w II kwartale wartość udzielonego finansowania będzie znacząco niższa. Na to, z jak dużym spadkiem będziemy mieć do czynienia, wpływ będzie mieć trwający kryzys, który przełoży się zarówno na podejście banków, jak i obawy klientów. Skłaniam się do tezy, że będzie to spadek drastyczny. W dalszej perspektywie kluczowe będzie natomiast to, czy będzie druga fala pandemii, jak bardzo wzrośnie bezrobocie i jak długo będzie ono się utrzymywać na podwyższonym poziomie.

Tabela 3: Wartość kredytów gotówkowych sprzedanych przez członków ZFPF

w IV kwartale 2019 r. i I kwartale 2020 r.

Źródło: Związek Firm Pośrednictwa Finansowego

Dominik Skrzycki, Wiceprezes Zarządu ZFPF, mFinanse: – W pierwszych miesiącach 2020 r. zainteresowanie klientów kredytami gotówkowymi było słabsze niż w IV kwartale 2019 r. Wpływ na taki stan rzeczy zapewne miały zakupy świąteczne, jakich klienci dokonywali na przełomie listopada i grudnia oraz wybuch pandemii COVID-19, która mocno wyhamowała sprzedaż kredytów gotówkowych w marcu. Zaostrzenia, jakie zaszły w politykach kredytowych praktycznie wszystkich banków po ogłoszeniu stanu pandemii, wpłynęły negatywnie na możliwość zaciągania zobowiązań przez klientów, co z kolei przełożyło się na ich niższą sprzedaż. Mimo tego faktu, firmy zrzeszone w ZFPF zamknęły kwartał sprzedażą ponad 660 mln kredytów gotówkowych.

[1] Raport NBP, Sytuacja na rynku kredytowym, II kwartał 2020.

Źródło: Związek Firm Pośrednictwa Finansowego.

W 2020 roku, do 30 kwietnia, opublikowano w Monitorze Sądowym i Gospodarczym 2353 ogłoszenia o upadłości konsumenckiej. To niewiele. – Dopiero czekamy na efekty kryzysu i marcowej nowelizacji prawa, która zakładała umożliwienie upadłości większej liczbie osób i uporządkowanie ich sytuacji finansowej. – mówią eksperci z firmy doradczej Lege Advisors.

Potężne uderzenie w firmy, które rozpoczęło się już w marcu, odbiło się bardzo mocno na sytuacji pracowników (redukcje etatów, zmniejszanie czasu pracy i wynagrodzeń). Dlatego nie powinna nas zmylić skromna liczba upadłości konsumenckich ogłoszonych w kwietniu br. – 295.  – Jest to z pewnością efekt ograniczeń w pracy sądów i innych instytucji. Prawdziwy obraz sytuacji na „rynku” upadłościowym spodziewamy się zobaczyć podczas najbliższych wakacji. I nie będzie to przyjemny obraz. – wyjaśnia Przemysław Furmanek z firmy doradczej Lege Advisors.

W Polsce upadłość konsumencka weszła do porządku prawnego w 2009 r., a nieco szersze znaczenie uzyskała po nowelizacji w 2014 roku. W pierwszych latach istnienia tej instytucji procedowano po kilkaset spraw rocznie. Z tego ogłaszano jedynie od kilku do kilkudziesięciu upadłości. Wyraźny wzrost wnoszonych spraw widać dopiero od 2015 roku. W 2016 roku ogłoszono 4434 upadłości. W 2017 – 5535, a w 2018 roku – 6570.

– Istotny wzrost ogłoszeń zauważyliśmy w 2019 roku. Były to 7944 upadłości konsumenckie. Większa popularność to z pewnością efekt większej świadomości związanej z tą instytucją i jej zaletami. Jednak biorąc pod uwagę skalę zadłużenia Polaków, jest to dopiero początek. – tłumaczy Łukasz Łupiński z firmy Lege Advisors.

A jak kwestia upadłości konsumenckiej wygląda w innych krajach? W Kanadzie, porównywalnej z Polską pod względem liczby ludności, rocznie przeprowadza się ok. 130 tys. postępowań upadłościowych. W USA – ponad 700 tys., we Francji – ok. 200 tys., w Anglii i Walii – ok. 90 tys. W zamożnych Niemczech około 80 tys. obywateli decyduje się na ogłoszenie niewypłacalności. 80 tys. upadłości w Niemczech, przy liczbie ludności około 83 mln, oznacza blisko 1 upadłość na 1000 mieszkańców. W Czechach z 10,65 mln mieszkańców, liczba ta jest jeszcze większa i wynosi 1,7 upadłości na 1000 obywateli.

– Przekładając powyższe dane na polską rzeczywistość, potencjał naszego kraju oscyluje w granicach 40-45 tys. upadłości rocznie. Jest to jednak kwestia kilku lat. Ze względu na kryzys, który doświadczamy wraz z pandemią, będzie to raczej szybciej niż później. – mówi Łukasz Łupiński z firmy Lege Advisors.

Źródło: Lege Advisors.

W trzecim tygodniu po ponownym otwarciu obiektów handlowych odwiedzalność kształtowała się na poziomie od 73% do 79% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Duży wpływ na taki poziom wskaźników miało ponowne uruchomienie gastronomii i usług.

Dane zanalizowane zostały dla każdego dnia tygodnia w okresie od 18 do 24 maja br. Poziomy odwiedzialności różnią się w zależności od dnia, wielkości obiektu czy regionu i występują na poziomie od 73% do 79%. Jest to średnio o 10 p.p. wyższy wynik niż w pierwszych dwóch tygodniach po otwarciu.

Najwyższą odwiedzalność na poziomie 79% zanotowano w czwartek, natomiast najniższą we wtorek i sobotę (po 73%). W trzecim tygodniu nie obserwujemy już takich różnic pomiędzy obiektami różnej wielkości. Duże i bardzo duże obiekty z badanej grupy notowały odwiedzalność średnio na poziomie 74%, natomiast w przypadku małych i średnich ten wskaźnik ten wyniósł 76%. Dane wyraźnie pokazują jak istotne znaczenie w przypadku dużych, nowoczesnych centrów handlowych nowej generacji ma oferta gastronomiczno-usługowa.

– Cała branża czekała na dane dotyczące trzeciego tygodnia szerszego działania obiektów handlowych. Okres ten był szczególny ze względu na fakt, iż nastąpiło uwolnienie, w nowych warunkach, ważnej dla centrów handlowych funkcji gastronomiczno-usługowej. Jak pokazują dzisiejsze dane, skorzystały na tym duże i bardzo obiekty, które przez ostatnie dwa tygodnie notowały niższe wskaźniki odwiedzin – podkreśla Anna Zachara-Widła, Research & Education Manager, PRCH.

– Podtrzymujemy nasze stanowisko dotyczące konieczności przywrócenia niedziel handlowych, które pozwoliłby na rozłożenie ruchu klientów na poszczególne dni tygodnia oraz pozwoliłyby przynajmniej częściowo nadrobić straty co pozwoli na  utrzymanie miejsc pracy w naszej branży, która szczególnie ucierpiała poprzez ograniczenie działalności na blisko dwa miesiące – dodaje Radosław Knap, Dyrektor Generalny PRCH.

Najwyższą średnią odwiedzalność odnotowano w regionach: Północnym (80%), Centralnym (76%), natomiast najniższą w regionie Wschodnim (70%) i Południowo-Zachodnim (73%).

Dane zostały pozyskane od zarządców 81 centrów i parków handlowych w Polsce, których łączna powierzchnia najmu wynosi 3,18 mln m. kw., co stanowi reprezentację aż 25% całości rynku.

Źródło: Polska Rada Centrów Handlowych.