Koronawirus nie odpuszcza, na całym świecie każdego dnia wciąż notowane są nowe przypadki zachorowań, w wielu krajach liczone w trzycyfrowych liczbach. Tymczasem rządowe obostrzenia, polegające na zamykaniu ludzi w domach, niekorzystnie odbijają się nie tylko na krajowych gospodarkach i domowych budżetach, ale też na naszej psychice. Z jednej strony czujemy potrzebę powrotu do pracy, z drugiej jednak wciąż lęk przed zachorowaniem.

Okazuje się, że przepisy, które miały obowiązywać w czasie pandemii, w wielu firmach przyjęły się na dłużej. Część firm wciąż nie zdecydowało się na przywrócenie pracy do standardowego systemu, w niektórych pracownicy sami proszą o możliwość pracy z domu. Szczególnie, że mają świadomość, że jest to możliwe. Rozwiązaniem dla wielu firm może być organizacja pracy w systemie częściowo zdalnym, która pozwala na stopniowe wracanie do pracy biurowej lub po prostu jest odpowiedzią na potrzebę zachowania dystansu społecznego.

Więcej miejsca bez zmiany biura

W wielu firmach nie ma możliwości takiego przeorganizowania przestrzeni biurowej czy hali produkcyjnej, by zachować wymagane dwa lub nawet półtora metra odległości między pracownikami. Wtedy konieczne jest zmniejszenie liczby pracowników na metr kwadratowy. Bez zamiany biura na większe (co wiąże się nie tylko ze zwiększeniem wydatków firmowych, ale przeprowadzką w ogóle), można to osiągnąć wyłącznie delegując część pracowników do pracy w domu. Okazuje się jednak, że nie wszyscy chcą pracować z domu, z wielu różnych powodów – niektórzy po prostu odczuwają brak kolegów z pracy, inni nie maja warunków do spokojnej pracy w domu. Najczęściej firmy wybierają model rotacyjny – określoną ilość dni pracownik pracuje w biurze, pozostałe w domu i tak na zmianę z innymi współpracownikami. Chyba, że uda się wypracować model, w którym część pracowników decyduje się na pracę zdalną i udaje się zachować odpowiedni dystans pomiędzy pozostałymi w biurze. Niektóre firmy, które mogą sobie na to pozwolić, wprowadzają też system zmianowy lub łączą zmiany z pracą zdalną.

Zdrowie ponad wszystko

– Najważniejsze jest przedsięwzięcie środków, mających zapewnić zdrowie pracowników, bo to o nie wszyscy boją się teraz najbardziej – ocenia Marek Ciunowicz, CEO agencji Corees Polska – W biurach wdrażane są najróżniejsze rozwiązania, które mają zagwarantować ochronę pracowników przed zarażeniem, pracodawcy dbają o zapewnienie dystansu społecznego, zaopatrzenie w środki czystości, środki do dezynfekcji osobistej oraz o dezynfekcję samych pomieszczeń – dodaje.

O ile myślimy o zapewnieniu ochrony w przypadku pracy w biurach, nikt raczej nie myśli o zdrowiu pracowników, pracujących w domach. Pod dużym znakiem zapytania stoi odpowiedzialność pracodawców za szkody, jakie mogą spotkać pracownika pracującego zdalnie, za przestrzeganie przepisów BHP i higieny pracy, nie mówiąc już o poważniejszych wypadkach, jakie mogą się przydarzyć pracownikowi podczas pracy w domu. Inną kwestią jest także zakres kontroli i wyciągania konsekwencji przez pracodawcę wobec pracownika, np. w sytuacji, w której pracuje on na swoim prywatnym sprzęcie.

Jeśli sytuacja epidemiczna się nie zmieni i część firm rzeczywiście pozostanie przy pracy choćby częściowo zdalnej, konieczne są nowe, odpowiednie, regulacje m.in. w kodeksie pracy. Te być może pojawią się po wakacjach. Pytanie na ile godzić będą interesy zarówno pracowników, jak i pracodawców.

Źródło: Corees Polska.

Jeszcze na początku bieżącego roku nikomu do głowy by nie przyszło, że kolejne miesiące przyniosą rewolucję w kwestiach organizacji pracy i prowadzenia biznesu. W związku ze stanem zagrożenia epidemicznego zdecydowana większość firm przeniosła pracę do home office. Teraz, gdy obawiamy się kolejnej fali zachorowań, nie opuszcza nas wizja dalszych tygodni spędzanych na pracy z domu. Czy biznes jest w stanie funkcjonować zdalnie?

W bardzo wielu przypadkach praca z domu zdała egzamin. W dzisiejszych czasach, kiedy mamy dostęp do Internetu, możemy liczyć na wsparcie technologiczne i rozwiązania informatyczne, nie jest to takie skomplikowane jak jeszcze dekadę temu. Przeniesienie biznesu do home office nie stanowi większego problemu dla większości firm, które – nawet posiadając swoje biura – świadczy usługi dla klientów zdalnie, np. kancelarie podatkowe, agencje reklamowe, biura tłumaczeń, czy architekci. Nawet niektóre firmy, zajmujące się handlem, płynnie przekwalifikowały się na e-commerce, stawiając w ten sposób czoło przeciwnościom losu.

Problemy za to mogą pojawiać się w firmach, w których pracownicy korzystają na co dzień z rozwiązań, wymagających dodatkowych, specjalistycznych zabezpieczeń. Takie są wymagane np. w sytuacjach, kiedy w grę wchodzi ochrona danych, a pracownicy w biurach na co dzień używają komputerów zaopatrzonych w specjalistyczne oprogramowania. Przeniesienie więc pracy do home office z dnia na dzień nie jest taką oczywistą sprawą, ponieważ domowe komputery czy osobiste laptopy nie posiadają wymaganych oprogramowań, a łącza internetowe, z których zazwyczaj korzystamy do użytku domowego – odpowiednich zabezpieczeń.

Istnieje jednak wiele branż, których nie sposób przenieść do home office. To biznes wymagający bezpośrednich kontaktów z klientem lub polegający na wizytach klientów w placówce. Jeśli dosięgnie nas kolejna konieczność zamknięcia pracowników w domach, prawdziwy problem będą miały wszelkie firmy, które świadczą usługi medyczne, szkoleniowe, czy fitness, ale o ile te jeszcze w pewnym stopniu można wyobrazić sobie w wersji wykonywanej z domowego zacisza i niektóre w ograniczonym zakresie radziły sobie w czasach pandemii, to już np. usług gastronomicznych czy hotelarskich, świadczonych z domu wyobrazić sobie nie sposób.

Innym problemem, z jakimi muszą mierzyć się firmy, pracujące zdalnie, to rekrutacja nowych pracowników. O ile w pewnym stopniu poradziły sobie z procesem rozmów kwalifikacyjnych, organizowaniem assesment center i wymianą dokumentów online, to jednak proces wdrażania nowozatrudnionego pracownika w życie firmy i jego zakres obowiązków jest bardzo trudny przy braku jego osobistej obecności w firmie. Nowozatrudniona osoba w rzeczywistym biurze zwykle może liczyć na wsparcie ze strony kolegów czy przełożonych, którego nie ma pracując online, dużo dłużej trwa korygowanie ewentualnych błędów. Przy czym w każdym procesie rekrutacji najistotniejsze są pierwsze trzy miesiące pracy pracownika, a kolejne trzy decydują zwykle o tym czy zostanie on w firmie dłużej niż rok. Z perspektywy pracodawcy praca zdalna może zatem długofalowo okazać się bardzo kosztowna, bowiem nie ułatwia wspierania nowych pracowników i stwarza ryzyko dużej ich rotacji.

Przede wszystkim jednak człowiek jest istotą społeczną, a praca zdalna z domu pozbawia go naturalnych więzi, jakie zapewnia mu praca w biurze. Żadna rozmowa za pomocą komunikatora, nawet z możliwością używania kamerki internetowej, nie zastąpi kontaktów osobistych i spotkania w realnym środowisku. Naukowcy i lekarze już dziś biją na alarm, że miniony okres tzw. „lockdownu” bardzo negatywnie odbił się na ludziach, wzrosła liczba zachorowań na depresję, lęków i nerwic, które wywołuje dłuższe przebywanie w odosobnieniu. Brak kontaktów międzyludzkich wpływa także niekorzystnie na zdrowie fizyczne, powodując wzmożoną podatność na choroby narządów wewnętrznych.

Czy biznes zatem można przenieść do home office? Niektóry, na krótszy okres – tak. Jednak w dłuższej perspektywie jest to rozwiązanie bardzo niekorzystne zarówno dla samej firmy, jak i jej pracowników. O ile rozwiązanie, polegające na częściowym łączeniu pracy zdalnej z pracą w siedzibie firmy jest możliwe do zrealizowania i przy wdrożeniu pewnych procedur – bez większej szkody dla firmy, to zupełne prowadzenie go zdalnie w firmach składających się z więcej niż jednego pracownika, już nie.

Źródło: Corees.

Wpływ starzenia się społeczeństwa na kondycję gospodarki i rynek pracy widoczny jest w całej Europie. W samej Unii Europejskiej liczba ludności w wieku produkcyjnym maleje od dekady i przewiduje się, że do 2070 r. spadnie aż o 18 proc[1]. Optymizmem nie napawa również liczba Polaków powyżej 55 roku życia nieaktywnych zawodowo, która plasuje nasz kraj na piątym od końca miejscu w rankingu dotyczącym wykorzystania potencjału ekonomicznego osób 55+[2]. Kto i dlaczego zapomniał o tym, że aktywizacja zawodowa starszych wiekiem pracowników pomoże podnieść status materialny najstarszych i odciążyć polski system emerytalny?

Spis treści:
COVID-19 kontra silversi
Ageizm po polsku
Akcja „Aktywizacja”

Potrzeba rozwoju i podejmowania nowych wyzwań – to tylko dwa z powodów, dla których osoby dojrzałe chcą na rynku pracy pozostać jak najdłużej. Jest też jednak druga strona medalu – zmęczenie pracą, chęć skorzystania z przywilejów emerytalnych czy dyskryminacja z powodu wieku ze strony pracodawców, wpływające na skróconą aktywność zawodową dojrzałych pracowników. Tymczasem dane rynkowe nie pozostawiają złudzeń: w Polsce stopa zatrudnienia osób w wieku 55-64 r.ż. jest jedną z najniższych – od średniej dla innych krajów niższa o blisko 20 proc.[3], a do 2050 r. seniorzy będą w Polsce stanowić aż 28 proc.[4] społeczeństwa. Wraz z coraz większym wyczerpywaniem się puli osób w wieku produkcyjnym, firmy będą zmuszone zatrudniać coraz więcej osób po sześćdziesiątce lub nawet siedemdziesiątce.

COVID-19 kontra silversi

COVID dokonał niemałego zamieszania na rynku pracy. Jak sprawdziła agencja badawcza IQS na zlecenie Promedica24, negatywnymi skutkami pandemii, w postaci utraty zatrudnienia, zostały dotknięte zarówno najmłodsze Polki, wchodzące dopiero na rynek pracy, jak i kobiety z grupy wiekowej 55-64 lata[5]. Dla wielu pracodawców przyjęcie do pracy młodszej osoby jest tańsze i nie grozi tym, że pracownik wejdzie wkrótce w przedemerytalny okres ochronny. Jak jednak pokazują badania, wśród Polaków rośnie świadomość dotycząca trudnej sytuacji osób zbliżających się do wieku emerytalnego[6].

– Lockdown i spowolnienie gospodarcze nim wywołane, przyczyniło się do przetasowania na rynku pracy. Pracownicy w każdym wieku, w tym szczególnie 55+, którzy do tej pory mieli pewną sytuację wynikającą z wykonywanego zawodu i związanej z nim branży m.in. usługowej, produkcyjnej czy gastronomicznej, teraz być może będą zmuszeni podjąć inną pracę. W Europie od kilku lat popularna jest aktywizacja zawodowa osób starszych, a europejscy pracodawcy coraz częściej dostrzegają ich doświadczenie i fachową wiedzę, tak pożądane na rynku pracy. Takie osoby, mimo utartych stereotypów, nadal mają siły witalne, dlatego z powodzeniem odnajdą się w takich branżach jak chociażby księgowość czy opieka nad seniorami – mówi Katarzyna Merska, Gumtree.pl.

Ageizm po polsku

Dłuższe życie zawodowe to naturalne następstwo rosnącej przeciętnej długości życia Polaków[7]. Godnym naśladowania przykładem są nasi zachodni sąsiedzi – wiele mówi się o tym, że w Niemczech coraz więcej dużych firm inwestuje w utrzymanie, a nawet w powrót starszych pracowników z emerytury na rynek pracy. Jednak w niektórych polskich firmach nadal funkcjonuje stereotyp pracownika 55+, a wielu pracodawców nie jest skłonnych do zatrudniania starszych osób lub kontynuowania współpracy z nimi. Tymczasem mniejsza produktywność, wydajność czy zdolność do działania u starszych pracowników to w znacznej większości mit, który powinno się skutecznie obalić.

Warto pamiętać o tym, że starsi pracownicy mają wiele zawodowych zalet. Na rynku pracy plusuje ich bogate doświadczenie, lojalność wobec pracodawców czy gotowości dzielenia się wiedzą i doświadczeniem. Gdy wiedzy lub doświadczenia im brakuje, są chętni do nauki, otwarci na zmiany i wyzwania. Chętnie sprawdzają się w nowej roli i przebranżawiają się.

– U osób, które ukończyły pięćdziesiąt lat, kluczowa jest wysoka kultura osobista oraz sumienność podczas wykonywania powierzonych obowiązków. Takie osoby bardzo często wykazują się bogatym doświadczeniem życiowym, które punktuje także w życiu zawodowym – mówi Dariusz Siedlecki, Dyrektor Rekrutacji w Promedica24.

Akcja „Aktywizacja”

Zamiast pomijania w procesach rekrutacyjnych, pracownicy po 50 r.ż. potrzebują, aby pracodawcy przeprowadzili odpowiednie zmiany w swoich modelach biznesowych, których efektem będzie lepsza integracja z rynkiem pracy osób w wieku 55+, większe inwestycje w aktywizację zawodową, efektywniejsze i zrównoważone wykorzystywanie elastycznych form zatrudnienia oraz zachęcanie do ciągłej nauki, m.in. nabycie kompetencji cyfrowych czy szansy na naukę języka obcego. Jak podkreśla Dariusz Siedlecki, w Promedica24 pracodawcy kładą silny nacisk na pomoc pracownikom 55+ w nabraniu cennego doświadczenia, nauce j. niemieckiego i odnalezieniu się na rynku pracy. Jego zdaniem, szereg tego typu aktywizacji, daje pracownikowi przewagę konkurencyjną na przyszłość.

Duża liczba ofert pracy w usługach opiekuńczych idzie również w parze z zainteresowaniem tym zawodem wśród kobiet po 55 r.ż. Jak wynika z badania IQS zrealizowanego na zlecenie Promedica24, co trzecią kobietę w grupie wiekowej 55-64, interesuje podjęcie pracy w charakterze opiekunki seniora, a co piąta mogłaby wyjechać w tym celu do Niemiec, a co czwarta do Wielkiej Brytanii[8].

Za aktywizacją zawodową najstarszych pracowników przemawiają nie tylko prognozy demograficzne, ale i faktyczne zyski finansowe. Zwiększenie poziomu zatrudnienia osób w wieku 55+  do poziomu, jaki reprezentują Nowa Zelandia, Izrael czy Islandia[9], czyli kraje z najwyższym w OECD odsetkiem aktywnych zawodowo seniorów, mogłyby przynieść Polsce w wieloletniej perspektywie wzrost PKB nawet o 66 mld dolarów.

[1] Eurostat

[2] Raport „Golden Age Index”

[3] Tamże

[4] Główny Urząd Statystyczny

[5] Badanie IQS na zlecenie Promedica24

[6] Pracuj.pl „Zawodowy styl życia”

[7] Tamże

[8] Badanie IQS na zlecenie Promedica24

[9] Raport „Golden Age Index”

Źródło: Promedica24.