Pod koniec bieżącego roku spodziewany jest start całkowicie nowego systemu ochrony patentowej Unii Europejskiej. Projekt, którego początki sięgają lat 70-tych ubiegłego wieku, wprowadza pierwszy na świecie mechanizm udzielania patentu wywołującego jednolity i niepodzielny skutek w wielu krajach. Jednocześnie działalność rozpocznie Jednolity Sąd Patentowy (UPC). Nowe prawo patentowe stwarza szereg niewątpliwych korzyści, ale także ryzyka wynikające z rewolucji zachodzącej w systemie ochrony patentowej w UE.

Spis treści:
Stan obecny
Patent europejski o jednolitym skutku (Patent jednolity)
Polska w nowym systemie patentowym

Unia Europejska wykształciła znakomite rozwiązania prawne umożliwiające uzyskanie praw wyłącznych w zakresie znaków towarowych oraz wzorów przemysłowych wywołujących skutek na obszarze wszystkich Państw Członkowskich. Jednak w zakresie wynalazków sytuacja wygląda odmiennie. Dotychczas nie istniała możliwość uzyskania „unijnego patentu” lub innego prawa wyłącznego podlegającego jednolitej i niepodzielnej ochronie na obszarze wielu państw. Obecnie zgłaszający może wystąpić o udzielenie ochrony w procedurze krajowej w wybranym przez siebie państwie, bądź też może skorzystać z systemu EPC (Konwencja o Udzielaniu Patentów Europejskich) w celu uzyskania Patentu Europejskiego. System EPC wymaga jednak przeprowadzenia tzw. walidacji, czyli potwierdzenia ochrony patentowej przez krajowe urzędy patentowe. W kolejnych krokach zgłaszający uzyskuje szereg niezależnych praw (patentów) podlegających ochronie krajowej w wybranych państwach. Proces walidacji jest niestety czasochłonny oraz bardzo kosztowny. Co więcej, egzekwowanie udzielonej ochrony, w tym unieważnianie kolizyjnych patentów, wymaga podejmowania działań przed odpowiednimi organami w każdym z państw, w którym przeprowadzono walidację.

Nowy system patentowy nie oznacza możliwości uzyskania „unijnego” patentu, na wzór unijnych znaków towarowych i wzorów przemysłowych. Zakres terytorialny ochrony Patentów jednolitych obejmie tylko te Państwa Członkowskie UE, które ratyfikują Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego (UPCA). Dokument został podpisany przez wszystkie Państwa Członkowskie UE za wyjątkiem trzech: Chorwacji, Hiszpanii oraz Polski. Dotychczas ratyfikacji dokonało 17 państw: Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Holandia, Litwa, Łotwa, Luxemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowenia, Szwecja, Włochy.

Patent jednolity będzie udzielany przez EPO (Europejski Urząd Patentowy) i będzie wywoływał jednolity i niepodzielny skutek we wszystkich państwach uczestniczących w systemie, bez konieczności jego walidacji.

Pomimo iż Polska nie przystąpiła do nowego systemu, to polscy przedsiębiorcy będą oczywiście mieli możliwość zgłoszenia patentu europejskiego do EPO, a następnie złożenia wniosku o nadanie mu jednolitego skutku, uzyskując tym samym patent jednolity obowiązujący we wszystkich państwach uczestniczących w tym systemie. Dzięki temu znacząco obniżą się koszty uzyskania patentu – nie będzie bowiem konieczności przeprowadzania jego walidacji.

Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że nowy system patentowy wywołuje również negatywne skutki. Wszelkie spory dotyczące patentu jednolitego będą rozstrzygane wyłącznie przez Jednolity Sąd Patentowy (UPC). Koszty takich postępowań są znaczne i mogą okazać się zbyt wysokie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Przykładowo, opłata za wniesienie pozwu wyniesie od 11.000 do nawet 325.000 EUR, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Opłata od wniosku o unieważnienie patentu jednolitego ma wynieść 20.000 EUR. Dla porównania, opłata od wniosku o unieważnienie patentu przed Urzędem Patentowym RP wynosi obecnie 1.000 PLN. Co istotne, unieważnienie patentu jednolitego będzie możliwe w ramach jednego postępowania przed UPC i nie będzie wymagało żadnych dodatkowych działań przed organami krajowymi. Jeśli przedsiębiorca utraci ochronę patentu jednolitego, negatywne konsekwencje będą rozciągać się na terytorium wielu państw. Obecnie patent europejski po walidacji może podlegać unieważnieniu, jednak wymaga wszczęcia odrębnych postępowań przed organami w każdym państwie, w którym został walidowany.

Równie istotną kwestią jest odpowiedzialność polskiego przedsiębiorcy za naruszenie patentu jednolitego. Fakt, że Polska nie przystąpiła do nowego systemu nie oznacza wyłączenia odpowiedzialności polskich przedsiębiorców za ewentualne naruszenia patentów jednolitych. Co więcej, w globalnej gospodarce, opartej w dużej mierze o rozwiązania e-commerce i szeroką dostępność produktów i usług, możliwość pozywania polskich przedsiębiorców przed UPC wydaje się bardzo realna.

Bezapelacyjnie mamy do czynienia z prawdziwą rewolucją w europejskim prawie patentowym od początku jego istnienia. Możliwość egzekwowania prawa wyłącznego przed Jednolitym Sądem Patentowym, pierwszym w historii międzynarodowym sądem właściwym dla rozstrzygania sporów pomiędzy podmiotami prawa prywatnego – z jednej strony niewątpliwie usprawni rozwój i prowadzenie biznesu, z drugiej jednak strony oznacza szereg negatywnych skutków, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw.