Z uwagi na coraz większy brak surowców i materiałów powinniśmy stawiać na ponowne ich wykorzystanie zamiast recyklingu. Branża nieruchomości musi odejść od modelu Kup, Zużyj i Wyrzuć na rzecz modelu cyrkularnego: Ograniczaj, Wprowadzaj w Obieg, Regeneruj. Gospodarka obiegu zamkniętego to szansa dla innego rodzaju biznesu, jednak istnieje wiele powodów, dla których rynek powoli adoptuje się do tych zmian.
Jak wprowadzić jej zasady w budownictwie, było tematem omawianym przez międzynarodowych i lokalnych ekspertów w dziedzinie gospodarki obiegowej, podczas wydarzenia PLACES + SPACES, zorganizowanego przez Urban Land Institute (ULI) Poland.
Hans Hammink, architekt odpowiedzialny za gospodarkę cyrkularną w amsterdamskiej pracowni Cie., gość specjalny wydarzenia, rozpoczął spotkanie od zdefiniowania, czym dla niego jest cyrkularność. Obecnie istnieje 140 definicji terminu „circularity”, dlatego trzyma on się zasad głoszonych przez Fundację Ellen MacArthur: zmniejszaj zużycie energii, zmniejszaj swój ślad CO2, nie używaj toksycznych materiałów i bądź świadomy, że materiały i surowce są ograniczone. Sam niedobór materiałów oznacza, że zużyte materiały stają się coraz cenniejsze:
„Cyrkularność to zdecydowanie szansa dla innego rodzaju biznesu” – stwierdził z przekonaniem. Ważny jest sposób, w jaki rzeczy są budowane. Na przykład, jeśli używa się kleju, trudno jest go zdemontować. Jeśli użyjemy śrub, jest to znacznie łatwiejsze. Recykling powinien być ostatecznością. O wiele lepiej jest ponownie wykorzystać materiały niż poddać je recyklingowi.
Hans zaprezentował pierwszy w pełni cyrkularny projekt, w który rozpoczął jeszcze w 2017 roku, 3-piętrowy, 80-metrowy pawilon – część większego projektu komercyjnego – który Cie. zaprojektował dla dużego banku, Celem było, aby spełniał zasady obiegu zamkniętego i był neutralny energetycznie. Główną konstrukcję wykonano z drewna pozyskiwanego lokalnie, ale w projekcie pojawił się podstawowy problem: bardzo trudno było zdobyć używane materiały. Znalezienie wystarczającej ilości używanego drewna na podłogę o powierzchni 12 000 m2 okazało się bardzo trudne, ale udało się, wykorzystując pozostałości z firmy meblarskiej. Natomiast zorganizowanie wystarczającej ilości szkła na wewnętrzne ścianki działowe było niemalże misją niemożliwą. Kiedy projektanci otrzymali wiadomość o dostępności szkła w południowej Holandii, bardzo się ucieszyli, ale kiedy zobaczyli szkło, ich entuzjazm opadł. Szkło było brudne, a ramy szorstkie i nierówne. W końcu okazało się, że są idealne, aby nadać projektowi charakteru – a Hans wyciągnął bezcenną lekcję, którą chętnie podzielił się z publicznością: w poszukiwaniu cyrkularności, warto być estetycznie elastycznym – wtedy można uzyskać nieoczekiwane, wspaniale rezultaty. Cytując projektanta mody Paula Smitha, powiedział: „Inspirację można znaleźć we wszystkim. Jeśli nie potrafisz, poszukaj jeszcze raz”.
Ivan Acosta, Senior Sustainability Consultant z firmy Arup w Berlinie oraz jego kolega Bartosz Marcol, Senior Sustainability Consultant z Warszawy, zaprezentowali The Circular Buildings Toolkit, który powstał w wyniku partnerstwa firmy Arup z Fundacją Ellen MacArthur. Celem tego narzędzia jest stymulowanie systemowej zmiany i odejście od obecnego liniowego modelu w nieruchomościach – Kup, Zużyj i Wyrzuć w kierunku modelu Ograniczaj, Wprowadzaj w Obieg, Regeneruj. Branża nieruchomości, powiedział Ivan, „musi projektować w sposób adaptacyjny i regeneracyjny i w zrównoważony sposób wykorzystywać zasoby naturalne.” Każdy deweloper powinien sam siebie najpierw zapytać, czy projekt jest rzeczywiście potrzebny, a jeśli tak, to należy go zbudować z myślą o długoterminowej wartości, efektywnie i z użyciem odpowiednich materiałów.
Monika Dębska-Pastakia, prezes warszawskiej Padmo Group, rozpoczęła panel dyskusyjny pytaniem: „dlaczego rynek nieruchomości tak wolno przyjmuje zasady i praktyki gospodarki cyrkularnej – zwłaszcza, że tak naprawdę nie mamy wyboru, bo zasoby wyczerpują się tak szybko?”. Przykładów budynków z zasadami cyrkularności jest stosunkowo niewiele, stwierdziła, powołując się na raport ze stycznia 2022 roku, z którego wynika, że świat jest tylko umiarkowanie cyrkularny. Elżbieta Rotblum, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju w Skanska Property Poland, wyjaśniła, że Polska nie jest na etapie wyławiania i zbierania już wykorzystanych materiałów, ale po prostu niszczy je, bo jest to tańsze niż ich demontaż i składowanie. Jednak wraz ze wzrostem cen energii i kosztów budowy coraz więcej osób zaczyna myśleć o ponownym wykorzystaniu materiałów. Ivan Acosta zauważył, że obieg zamknięty funkcjonował już dawno temu, a wprowadzenie systemu liniowego trwało długo, więc zmiana w druga stronę również wymaga czasu. Organy regulacyjne, stwierdził, będą musiały poprowadzić zmianę systemu. W międzyczasie inicjatorzy z branży nieruchomości muszą się zjednoczyć, aby współpracować i dzielić się wiedzą. „Kluczową kwestią jest koszt” – powiedział Hans Hammink, dodając, że system podatkowy dotyczący używanych materiałów musi się zmienić. Praca jest opodatkowana znacznie wyżej niż surowce i to musi się zmienić – stwierdził. Marcin Juszczyk, członek zarządu i CFO/CIO Grupy Capital Park dodał, że wkrótce pojawi się zewnętrzny napęd do zmian, ponieważ kredytodawcy naciskają na deweloperów, aby przyjęli zasady cyrkularności ze względu na rosnące znaczenie ESG.
„Nie mamy wyboru. Musimy to zrobić” – podsumował Hans i wyjaśnił, że dla jego młodsi koledzy nie mają w ogóle takich wątpliwości – chcą pracować tylko przy projektach cyrkularnych. „Moi studenci są tacy sami. Młodsze pokolenie zmieniło już sposób myślenia”.
„Chcemy móc projektować i budować bez odpadów, ponownie wykorzystywać materiały i poddawać je recyklingowi a także ograniczać zużycie zasobów. Do tej pory pytanie brzmiało – jak? Dziś rozmawialiśmy o paszportach materiałowych, urban mining, modelach projektowania cyrkularnego i zobaczyliśmy kilka bardzo ciekawych przykładów. Mam nadzieję, że będą one inspiracją dla naszych przyszłych przedsięwzięć” – podsumował Soren Rodian Olsen, Przewodniczący ULI Poland.
Partnerami serii PLACES + SPACES są Grupa Capital Park, Greenberg Traurig, Globalworth, Skanska, Gdynia, Colliers, Cushman & Wakefield, Dentons, DWF Poland, Echo Investment, Hines, MDDP, Van der Vorm Group, Vastint Poland i 7R SA.
Źródło: Urban Land Institute (ULI) Poland.
