Wraz ze wzrostem świadomości coraz częściej mówi się o równowadze i życiu w harmonii z otaczającym nas środowiskiem. Zarówno konsumenci, jak i decydenci coraz częściej mówią o produktach, które można poddawać recyklingowi. Tego zrównoważonego stylu życia nie musimy szukać daleko – wystarczy cofnąć się do okresu sprzed rewolucji przemysłowej. W tamtych czasach to dwory były drogowskazami do zrównoważonego postępu, rozwiązań technologicznych oraz trwałej i estetycznej architektury.
O poszukiwaniu równowagi opowiada Gintaras Karosas, Prezes Stowarzyszenia Litewskich Zamków i Dworów. – Najlepszym przykładem zrównoważonej architektury i projektowania są zespoły dworskie budowane w celu dostosowania do warunków naturalnych. Dwory powstawały z myślą o stworzeniu wygodnej rezydencji do wypoczynku i socjalizacji oraz jako dziedzictwo architektoniczne, a także kulturowe dla przyszłych pokoleń.
Obecnie zasada zrównoważonej urbanizacji zakłada również dokładne planowanie budowy nowych budynków zamiast niekontrolowanej zabudowy. Nacisk przenosi się na odnawianie już istniejących budynków, zwłaszcza zabytkowych, w tym na wskrzeszanie dworów. Po okresie niekontrolowanej urbanizacji zaczynamy szukać racjonalnych rozwiązań na rozbudowę miast i umiejętne wykorzystanie tego, co mamy.
– Zrównoważony rozwój odnosi się także do funkcjonalności. Na system dworski składała się nie tylko rezydencja i obiekty rekreacyjno–rozrywkowe, ale także produkcyjne i użytkowe. Wszystko to było zintegrowane ze środowiskiem naturalnym – przekonuje Gintaras Karosas, dodając, że dwory to liderzy zrównoważonego rozwoju, skupiający również lokalne społeczności.
Jako przykład dobrej praktyki oraz świadomości i solidarności można podać dwór w Zypliai (lit. Zyplių dvaras), który został odbudowany z inicjatywy i staraniem społeczności z miasta Lukšiai, którego to odnowienie zainspirowało do odrodzenia całego miasta. Pierwszą konserwację pałacu przeprowadzili sami mieszkańcy gminy Lukšiai. Przede wszystkim zaaranżowano dworskie stajnie – obecną galerię sztuki. Mieszkańcy gminy we własnym zakresie – szczotkami dokładnie wyczyścili cegły, belki i beton. Później otwarto tu wystawę prac artystów, w której znajduje się ponad 1000 eksponatów.
We wskrzeszonym do życia dworze znajdują się też wszystkie zachowane elementy ozdobne, jak autentyczne kafle, pałacowe schody, płytki podłogowe w korytarzach, drzwi, okiennice, piece kaflowe, meble, książki i inne. W opinii G. Karosasa – „Wskrzeszone na nowo kompleksy litewskich dworów uczą nas, jak żyć w zgodzie z naturą”.
Park dworski Trakų Vokės jest doskonałym przykładem „zrównoważonego środowiska”, w którym funkcjonuje nowy standard zachowania i pielęgnacji zieleni – nie tylko sadzi się nowe drzewa, ale także dba o stare, które trzeba często podpierać i wzmacniać, co tworzy autentyczną aurę tego miejsca oraz wpisuje się w jego historię.
Przypomina to gospodarkę o obiegu zamkniętym, która jest prawdopodobnie głównym mottem minimalizacji emisji – zachęca się do produkcji, przetwarzania i jak najlepszego wykorzystania produktów. Istnieje potrzeba projektowania rzeczy, które są trwałe, estetyczne, atrakcyjne, jak również funkcjonalne.
Dach odrestaurowanego dworu Aristavėlė (lit. Aristavėlės dvaras) pokryty jest gontem. Okna i drzwi dworku wykonane są z litego drewna według zachowanych detali oraz dostosowane do rysunków planów z poprzednich projektów. Stare okna i drzwi, które nadal nadają się do użytku, zostały odnowione. Piękne schody prowadzą na drugie piętro, które po raz pierwszy użyto dopiero w XIX wieku – wcześniej była to pusta przestrzeń, która służyła jako szczelina powietrzna dla stabilności temperatury i budynku.
Dwór w Burbiškės (lit. Burbiškio dvaras), w który tchnięto obecnie nowe życie, został odrestaurowany według projektu z 1853 roku. Odnowiono autentyczne malowidła na suficie i ścianach, odrestaurowano oryginalne jesionowe drzwi i cenne, zdobione kominki. Zachowano autentyczny wystrój wnętrz z XIX wieku – piece pokryte są białymi i przeszklonymi panelami, których odpowiedniki znajdują się w litewskiej rezydencji prezydenckiej, na placu Daukantas.
W opinii Gintarasa Karosasa odnawialne źródła energii, ich wydajne wydobycie i wykorzystanie są coraz ważniejszym tematem we współczesnym świecie. – Wraz z rosnącym „głodem” energetycznym poszukuje się coraz to nowych sposobów pozyskiwania energii elektrycznej przyjaznej dla środowiska i ludzi. Historycznym przykładem naturalnego źródła energii jest młyn – muzeum dworu w Liubavas (lit. Liubavo dvaras), gdzie oryginalna turbina wodna produkuje ekologiczną „zieloną” energię elektryczną do celów edukacyjnych.
– Środowisko dworskie jest najlepszym przykładem życia zgodnego z rytmem przyrody. Dążenie do zrównoważonego życia można odkryć, poznając przeszłość i obecną sytuację dworów. Są to środowisko, atmosfera i krajobrazy, które otaczają niepowtarzalne zespoły powołanych na nowo do życia dworów. W otoczeniu niesamowitych stylów architektonicznych, parków, zbiorników wodnych, wiatraków czy młynów, można dostrzec, że aby żyć w zgodzie z naturą, nie trzeba zanieczyszczać planety często bezwartościowymi nowymi, produktami – podsumowuje swoją wypowiedź Prezes Stowarzyszenia Litewskich Zamków i Dworów.
Źródło: Litewskie Stowarzyszenie Zamków i Dworów.
